Animales DepredadoresDepredadores
Si abundantes y variadas son las especies de caza mayor y menor que pueblan nuestros montes, tanto o mas numerosas son las especies de animales depredadores que habitan y conviven en la misma zona, enriqueciendo por tanto aún mas la fauna del lugar. El armiño, la comadreja, el cuervo, la garduña, la gineta, el lobo, la marta, la nutria, el tejón, el turón, la urraca y el zorro son algunos de ellos, pero.... ¿De dónde provienen estos animales? ¿Cómo viven? ¿Como cazan? ¿Como se alimentan? ¿Cómo se aparean? ¿Cómo son estos animalitos?.
El CUERVO  (Corvus corax) es la especie más difundida de todas las que integran la familia de los córvidos. Se halla disperso en casi toda Europa y en gran parte de Asia, y es muy común en América del Norte, hasta México. En las regiones septentrionales de Siberia y Escandinavia, en las islas Feroe y en Islandia no son raros los cuervos con manchas blancas. Es sedentario en casi toda su área de dispersión. En la Península Ibérica, Baleares e incluso Canarias se conoce en todas las regiones y se han descrito varias subespecies.En general, se establece en los montes, los extensos bosques de árboles altos y las costas marinas escarpadas, donde tiene la seguridad de que no será molestado. En Rusia y siberia no teme al hombre, hasta el punto de que penetra en los poblados, deambula por las calles e incluso nidifica en los campanarios. En las zonas mencionadas rara vez forma bandadas numerosas, y hasta resultan ya poco comunes grupos de más de seis individuos.El cuervo vive casi siempre en parejas, incluso en invierno. Si por casualidad se encuentran dos parejas, vuelan juntas durante cierto tiempo. Tan sólo los ejemplares jóvenes viven aislados, puesto que esta especie es estrictamente monógama. Al contrario de lo que hace el resto de los córvidos, el cuervo nunca se congrega en bandadas con otras especies. Además, es de condición muy tímida y asustadiza. Si una persona se aproxima a su nido, abandona en el acto la puesta o los polluelos, para regresar luego con toda cautela.Su vuelo es es muy elegante, rectilíneo o casi rectilíneo. Aletea a menudo y describe en el aire bellísimas vueltas, mientras mantiene la cola y las alas extendidas. sobrevuela los valles a gran altura, en tanto que en la montaña le agrada volar volar muy bajo, a ras del suelo. En éste, mantiene la parte anterior del cuerpo más alta que la posterior y baja la cabeza a cada paso, doblando el cuerpo a derecha e izquierda. Su plumaje es tan liso que el cuerpo parece fundido en una sola pieza: en efecto, las plumas de la cabeza y del cuello sólo se enderezan cuando el pájaro se halla en estado de gran excitación.Difícilmente se puede encontrar un pájaro que merezca a más justo título que este la definición de omnívoro. Cabe afirmar que el cuervo se nutre de todo cuanto puede constituir alimento: consume toda clase de sustancias vegetales y, al mismo tiempo, es un encarnizado depredador, que se lanza sin vacilar contra mamíferos y pájaros que le superan notablemente en dimensiones. En las estepas asiáticas, por ejemplo, se abate sobre los camellos heridos, arrancándoles la carne a picotazos, e incluso se aventura con frecuencia en los corrales domésticos, disputando a perros y gatos su pitanza. En verano acecha a los peces a lo largo de las playas. Reunido en pequeños grupos, vuela tras de las águilas, con objeto de aprovechar los restos de las rapiñas que efectúan estas rapaces. Si encuentra algún congénere enfermo o muerto, o un polluelo de su especie caído del nido, los devora sin vacilar.Allí donde abundan los cuerpos de animales muertos, nunca faltan los cuervos, e incluso en antiguos escritos, como el Viejo Testamento, se cita ya este hecho. Tampoco es raro que devore la carne de los cadáveres de seres humanos.Se trata de un animal muy dañino en toda circunstancia y ocasión, y no se explica, por tanto, el tratamiento especial de que le ha hecho objeto el hombre en diversas épocas. Aún hoy, por ejemplo, los árabes lo creen inmortal y casi llegan a rendirle culto; jamás osarían intentar cualquier acto agresivo contra el cuervo.Durante el período de celo, los machos luchan furiosamente entre sí para emparejarse con las hembras. La reproducción tiene lugar bastante pronto, por cuanto la función nidificadora suele cumplirse en febrero, mientras que la puesta se efectúa a primeros de marzo. Por lo común, los nidos se hallan en abruptos roquedales o en las ramas más altas de los árboles, es decir, en lugares prácticamente inaccesibles. La base está formada por ramitas cortas, pero de cierto grosor, y la parte central, de filamentos vegetales, hierba y lana. Las parejas restauran los nidos que emplearon en ocasiones anteriores, con el fin de volverlos a utilizar. La especie es monógama en el sentido más estricto de la palabra, puesto que la unión conyugal se mantiene de por vida. Cada pareja de cuervos se asienta en un territorio propio bastante extenso, del cual ya no se aleja prácticamente nunca en lo sucesivo.La puesta se compone de cinco o seis huevos de color verde, con manchas pardas y grises. Los progenitores alimentan la prole con lombrices, insectos, ratones, pajarillos, huevos y carne putrefacta. Los pequeños son de una voracidad insaciable. Los padres denotan siempre gran afecto por los polluelos.Se ha observado que cuando los individuos adultos no se atreven a volver al nido, sea por el motivo que fuere, nutren a los polluelos dejando caer desde lo alto el alimento. Si la primera puesta se malogra, la hembra procede a efectuar otra; en cambio, si los pequeños han sido robados del nido, ese año no se produce una segunda incubación. Si las circunstancias son favorables, las crías abandonan el nido a fines de mayo o principios de junio, aunque hasta agosto (principios de otoño) no empiezan a hacer vida independiente.Si se le captura joven, el cuervo se domestica con facilidad; por su parte, los ejemplares adultos acaban también por acostumbrarse a la jaula.A este pájaro se le puede educar casi como si de un perro se tratase, e incluso aprende a atacar a otros animales y a personas. Es capaz de realizar, además, juegos y ejercicios muy curiosos. Se pasea por los corrales y vuelve a la jaula a determinadas horas, aunque nunca pierde la costumbre de robar y esconder su botín. Mata a las aves domésticas, picotea a veces los pies de las personas y puede representar un peligro para los niños. Entabla con facilidad buenas relaciones con perros, caballos y bueyes. Aprende a repetir varias palabras, a ladrar como un perro, reír, etc. En resumen, es capaz de imitar los sonidos más dispares y de comportarse de muy variados modos.
El área de dispersión de la URRACA (Pica pica), comprende Europa, gran parte de Asia, el extremo septentrional de África y las regiones occidentales de América del Norte. En España peninsular y Portugal es nidificante, sedentaria. En las zonas montañosas resulta muy común hasta el setecientos metros, rara entre setecientos y mil quinientos, y excepcional a altitudes superiores.Avanza por el suelo moviendo y alzando rítmicamente la larga cola, igual como hacen el zorzal y el petirrojo. Dado su peso, para volar se ve obligada a efectuar un aleteo continuo y, por tanto, cuando sopla viento avanza con lentitud y notoria inseguridad.Vuela de árbol en árbol y de un matorral a otro, pero no lo hace en ningún caso sin un objeto preciso. En cuanto a los sentidos, nada tiene que envidiar al cuervo, que tampoco la supera en el aspecto intelectivo. Distingue muy bien a las personas, y también los animales, amigos o enemigos. Respecto al hombre mantiene siempre una actitud precavida, mientras que con los animales puede mostrarse atrevida, e incluso cruel. Por regla general vive en grupos, pese a su característica agresividad. En otoño e invierno, las urracas se congregan en bloque al descanso nocturno en "dormitorios" comunes, en los que a veces se ven hasta doscientos individuos. Durante el día, se dispersan y viven en parejas.En primavera, antes del período de la reproducción y durante el mismo, charla durante horas enteras. Se alimenta de insectos, coleópteros en especial, que le atraen por sus vivos colores; se nutre también de gusanos, caracoles, pequeños invertebrados, fruta, bayas y cereales. En primavera resulta muy perjudicial, por cuanto saquea los nidos de los pájaros más débiles. A menudo ataca también adultos a los que se agrega para buscar alimento, lanzándose entonces sobre ellos por sorpresa. Al igual que todos los córvidos, también se nutre eventualmente de carroña, por lo cual puede decirse que su dieta es omnívora.El emparejamiento es precedido como en el caso de los arrendajos comunes, por una serie de ceremonias colectivas cuyo significado no se conoce con exactitud, aunque parece que como ocurre en muchas especies en que no existe un claro dimorfismo sexual, la finalidad de este ritual prenupcial no es otra que vencer la agresividad instintiva de machos y hembras. Al parecer, una vez constituida la pareja, los cónyuges ya no se separan de por vida.Sitúan el nido, sólido y de grandes proporciones, en las ramas más altas de los árboles, o bien en matorrales. La base, hecha de ramas secas y espinosas, está cementada por una gruesa capa de arcilla, sobre la cual se dispone la copa, hecha de pelos y raíces, y construida cuidadosamente. La parte superior tiene una forma de cúpula y está hacha con espinas y ramas secas. La puesta se compone de seis a nueve huevos, y por lo general se efectúa entre mediados de abril y la segunda quincena de mayo. La cáscara es de color verdoso, jaspeado de castaño. La eclosión se produce al cabo de unas tres semanas de incubación, la cual corre a cargo de la hembra exclusivamente, mientras que su compañero se encarga de alimentarla. Los polluelos permanecen en el nido durante unas tres semanas. Cuando lo abandonan, su plumaje es ya muy parecido al de sus progenitores, pero la cola no ha alcanzado su pleno desarrollo.Los ejemplares capturados jóvenes se domestican con facilidad y aprenden a jugar, a cantar melodías sencillas e incluso a pronunciar alguna palabras. Resultarían, pues, muy agradables, si no tuvieran la costumbre de apoderarse de los objetos brillantes y ocultarlos, razón por la que se le da también el nombre de "urraca ladrona"; por otra parte, según parece, su denominación castellana procede del árabe surrak, que significa ladrón.
LA GINETA (Genetta genetta) es una de las dos especies de vivérridos que se pueden encontrar actualmente en Europa junto con el meloncillo. Está presente en España (incluidas las Islas Baleares), Portugal y Francia y parece expandirse actualmente hacia el norte y el este del continente. También se la encuentra en Oriente Medio y todo el continente africano, con la excepción de las zonas desérticas. Se cree que su presencia en Europa es reciente y que fue introducida por el hombre de forma tal vez involuntaria, como mascota que se asilvestró o simple polizóm en alguno de los barcos que siempre han cruzado el Estrecho de Gibraltar. Algunos autores han apuntado a que la palabra gineta podría proceder de la palabra de origen árabe jinete (zenete), pues los musulmanes que guerreaban a caballo durante la Reconquista adornaban su silla con las pieles de este animal, y que por ello habría llegado con la conquista árabe de España en el siglo XVIII. Sin embargo, esta teoría goza de poco prestigio en la actualidad y se cree que su introducción habría sido más temprana. Se tiene constancia de que los romanos tenían ginetas como mascotas en sus domus, antes de que los gatos domésticos fuesen importados desde Egipto, y que en tiempos de Augusto se introdujo en las Baleares un misterioso animal bajo el nombre de ictis para que acabara con la plaga de conejos cimarrones que entonces infestaban las islas. Dado que el gato no era conocido por este nombre y en las Baleares no existen indicios del meloncillo u otras mangostas , tal animal sólo pudo ser la gineta o, si acaso, alguna especie de marta . Por su aspecto externo, la gineta se asemeja a un gato alargado de pelo amarillento a grisáceo salpicado de motas negras en el cuerpo y rayas en la cola, que tiene el pelo más largo. El cuerpo puede llegar a los 55-60 centímetros , longitud que iguala o supera la cola. La altura en la cruz es de 20 centímetros, y el peso oscila entre 1'2 y 2'5 kilos . Las ginetas son depredadores nocturnos que viven y cazan de forma solitaria, aunque toleran la presencia de otros individuos de su misma especie en las cercanías. Ocasionalmente, las hembras cooperan en la caza con sus crías subadultas o algún macho . Se alimentan de insectos , mamíferos pequeños, lagartos y aves ; a veces ingieren también frutos, en especial higos . Las hembras paren 2 o 3 crías por camada en el hueco de un árbol , que maduran al año de edad. En libertad viven alrededor de 10 años, pero en cautividad llegan a los 20. No tienen auténticos depredadores, aunque a veces pueden ser cazadas por algunas aves de presa . En el norte de África se las domestica con cierta regularidad en las zonas rurales, donde, al igual que los gatos, libran las granjas de pequeños animales. Viven tanto en bosques como en praderas , y trepan bastante bien. Se adaptan con facilidad a todo tipo de medios gracias a su escasa especialización (de hecho, resultan bastante parecidas a los miácidos , los primeros carnívoros que aparecieron en el Eoceno y dieron lugar a todos los grupos actuales). Las poblaciones europeas parecen estar desarrollando una resistencia cada vez mayor al frío.
EL ARMIÑO (mustela erminea)  es uno de los carnívoros más pequeños del mundo, pero también uno de los más sanguinarios. Está muy extendido por Europa, se encuentra generalmente en campo abierto. Suele establecer su domicilio bajo un montón de piedras o en una madriguera cuidadosamente disimulada en el corazón de un matojo espinoso. Parece ser que los setos son su lugar favorito. El armiño se alimenta principalmente de roedores, que persigue incluso hasta dentro de sus madrigueras. Nunca se ha podido afirmar que el armiño sea nocturno, o diurno, ya que es imposible observarle en todo momento del día o de la noche. Pasa el día en varias fases de actividad entrecortada por periodos de sueño más o menos prolongados. El armiño es terrestre y no trepa, aunque está dotado de una gran agilidad y salta maravillosamente. En la llanura y en las regiones meridionales, conserva su pelaje marrón con el vientre blanco durante todo el año. En la montaña y en las regiones más frías cambia de color después de su muda de otoño, volviéndose enteramente blanco. Solamente el pincel de pelos que adorna el remate de su cola permanece siempre negro. Antiguamente se cazaba al armiño por su suave piel, de una gran calidad, y de la que se confeccionaban pellizas y abrigos preciosos. Actualmente, existe la tendencia de reemplazar la piel de armiño por la de visón de cría, igualmente bello pero no tan costoso.
LA COMADREJA (Mustela nivalis)  difiere de su pariente próximo el armiño (Mustela erminea) en el tamaño y sobre todo en el pelaje: en el armiño el extremo de la cola permanece negro tanto en verano como en invierno. La comadreja es el mustelido más pequeño. Prefiere los paisajes abiertos, los campos, praderas, lindes de los bosques y terrenos baldíos invadidos por la maleza. Es un animal bastante común, que se alimenta sobre todo de pequeños roedores, a los que persigue incluso en sus madrigueras al igual que el armiño, debido a su delgadez. Las comadrejas pueden presentar sorprendentes variaciones de tamaño. Éstas se deben, por una parte, al dimorfismo sexual, ya que las hembras son bastante más pequeñas que los machos y, por otra, a la existencia en las poblaciones de individuos de tamaño muy reducido, considerados hasta hace poco como pertenecientes a una especie autónoma. Las comadrejas viven en toda Europa, excepto en Irlanda, algunas islas del Mediterráneo e Islandia. También se encuentra en el norte de África y en toda la zona templada asiática hasta Japón.
LA GARDUÑA (Martes foina ) es un mamífero depredador nocturno de tamaño mediano de la família Mustelidae. En estado adulto, la garduña hace entre 40 y 50 cm de altura, la cola mide entre 21 y 27 centímetros, y su peso oscila entre 1 y 2 kg. Muy parecida a la Marta, no en vano tienen antepasados comunes, se distingue de ésta por su babero de color blanco que se abre en horquilla hacia las extremidades delanteras. Tiene un excelente oído y muy buena vista y olfato. Es un animal solitario. Se desplaza rápidamente a saltos por su amplio territorio de caza que puede ser de 2 a 10 km. y no duda en defenderlo de otros machos adultos. Suele disponer de varias madrigueras entre rocas y tocones de árboles viejos las cuales ocupa indistintamente.
EL LOBO (canis lupus) es un mamífero del orden de los Carnivora . Comparte un ancestro común con el perro doméstico (Canis lupus familiaris), como evidencia la secuencia del ADN y los estudios genéticos. Los lobos fueron antaño abundantes y se distribuían por Norteamérica , Eurasia y el Oriente Medio . Hogaño, por una serie de razones relacionadas con los humanos , incluyendo el muy extendido hábito de la caza, los lobos habitan únicamente en una muy limitada porción del que antes fue su territorio. Aunque está clasificado como una especie poco amenazada para su extinción, en algunas regiones incluyendo los Estados Unidos continentales, las especies están listadas como en peligro o amenazadas. El lobo, siendo un predador , es una importante parte de los ecosistemas a los que pertenece. Este amplio territorio de hábitat donde los lobos medran refleja su adaptabilidad como especie e incluye bosques , montañas , tundras , taigas y praderas. En gran parte del mundo, con la excepción de las regiones norteñas, se lo clasifica como amenazado. Continúan siendo cazados en muchas áreas del mundo por la amenaza que se percibe al ganado, así como por deporte. Aunque los orígenes del lobo son aún debatidos, teorías recientes proponen que las especies primero evolucionaron en el sudeste asiático durante el Pleistoceno . Los análisis de ADN de las células mitocondriales de las subespecies asiáticas permiten a los científicos establecer un punto del que el linaje del lobo se originó. El ritmo de cambios observados en la secuencia del ADN data al linaje asiático de alrededor de 800,000 años, en oposición al europeo y norteamericano , los cuales se remontan a 150,000 años. El peso y tamaño del lobo puede variar considerablemente a lo largo del mundo, y tiene a incrementarse proporcionalmente con la latitud . En términos generales la altura varía entre los 0.6-0.9 metros hasta el hombro, y un peso de entre 32-62 kilos. Los lobos más pequeños son las subespecies de lobos árabes, las hembras de éstas pueden pesar unos 10 kg en la madurez. Las hembras en una población dada pesan alrededor de un 20% menos que los machos. Los lobos pueden medir entre 1.3-2 metros desde el hocico hasta la punta de la cola, siendo ésta aproximadamente un cuarto de la longitud total del cuerpo. Los lobos poseen rasgos ideales para viajes de larga distancia. Su estrecho pecho y su potente espalda y piernas facilitan una locomoción eficiente. Son capaces de cubrir varios kilómetros trotando a una velocidad de 10 km/h, pudiendo alcanzar velocidades puntas de 65 km/h en una persecución. Mientras esprintan pueden cubrir cinco metros por salto. Las patas de los lobos están diseñadas para andar con facilidad por una amplia variedad de terrenos, especialmente nieve. Tienen una pequeña membrana entre cada dedo, lo que les permite moverse por la nieve con más facilidad que a sus presas. Los lobos son digitígrados , lo cual, dada la relativa longitud de sus pies les ayuda a distribuir su peso bien en superficies nevadas. Las patas delanteras son más largas que las traseras, y tiene un quinto dedo vestigial, ausente en las traseras, siendo sus garras de coloracion oscura/negra y no retráctiles. Pelos erectos y garras desafiladas realzan el agarre en superficies resbaladizas, y vasos sanguíneos especiales evitan el enfriamiento de las almohadillas de las patas. Unas glándulas les ayudan a moverse por grandes extensiones mientras informa a los otros acerca de su paradero. En ocasiones un lobo parece más pesado de lo que realmente es debido a su voluminoso pelaje, compuesto por dos capas. La primera capa está diseñada para repeler el agua y la suciedad. La segunda es un denso subpelaje resistente al agua que aísla al lobo. Éste se torna en una gran mata de pelo a finales de primavera o comienzos de verano. Un lobo se frota normalmente contra objetos tales como rocas y ramas para fomentar la pérdida del pelaje El subpelaje es usualmente gris sin tener en cuenta la apariencia del pelaje exterior. Los lobos tienen distintos pelajes en invierno y en verano que alternan en primavera y otoño. Las hembras tienden a conservar sus pelajes invernales más allá de la primavera a diferencia de los machos. La coloración varía; va del gris al gris marrón, de todas las formas a través del spectrum canino del blanco, rojo, marrón y negro. Estos colores tienden a mezclarse en muchas poblaciones para formar individuos predominantemente mezclados, aunque es no es infrecuente que un individuo o una población entera sea de un mismo color (normalmente todos negros o todos blancos). El color del pelaje a veces corresponde con el ambiente en el que una población de lobos se desenvuelve; por ejemplo; todos los lobos blancos son mucho más comunes en áreas nevadas. Con el crecimiento van adquiriendo un matiz grisáceo en sus pelajes. Normalmente se cree que la coloración del pelaje del lobo sirve como mecanismo de camuflaje. Esto no es enteramente correcto, dado que algunos científicos han demostrado que la mezcla de colores tiene más que ver con enfatizar gestos, tanto como la sombra de ojos o el lápiz de labios en los humanos. Al nacimiento, los cachorros tienden a tener el pelaje más oscuro y los ojos azules que se volverán amarillos-dorados o naranjas cuando tengan entre 8-16 semanas. Aunque es extremadamente inusual, es posible que un adulto retenga los ojos azules. Los largos y poderosos hocicos ayudan a distinguirlos de los coyotes y chacales , los cuales tienen hocicos más estrechos; y de los perros que generalmente los tienen más pequeños. Los lobos también difieren en ciertas dimensiones craneales, teniendo un ángulo orbital más pequeño quelos perros, siendo la bóveda craneana un 20% más grande. El mayor tamaño de las patas, ojos amarillos, más largas patas, y mayores dientes hacen distinguir a los lobos adultos de otros canidae, particularmente perros. Existe una glándula odorífica presente en la base de la cola de los lobos, la cual le confiere a cada individuo un rastro aromático único, a modo de poder identificarse entre ellos, glándula que está ausente en los perros. Los lobos y la mayoría de los perros grandes comparten idéntica dentadura; el maxilar tiene seis incisivos, dos caninos, ocho premolares y cuatro molares. El maxilar inferior tiene seis incisivos dos caninos, ocho premolares y seis molares. Los cuatro premolares superiores y los primeros molares inferiores constituyen los dientes carnasiales, los que son herramientas esenciales para cortar carne. Los largos dientes caninos son también importantes, ya que están diseñados para mantener y contener a la presa. Por tanto cualquier lesión en la mandíbula o en los dientes puede ser devastador para un lobo, destinándolo a la inanición o a la incapacidad. El instinto reproductivo conduce a los lobos jóvenes fuera de sus manadas de nacimiento, yendo en busca de pareja y territorios. La dispersión ocurre en todos los momentos del año, siendo típicamente de lobos que han alcanzado la madurez sexual en la época de reproducción anterior. Durante la época de apareamiento, la reproducción hace que los lobos sean muy cariñosos anticipándose al ciclo de ovulación femenino. En general, la tensión en las manadas crece ya que cada lobo maduro se siente impulsado a aparejarse. Bajo circunstancias normales, una manada solamente puede mantener a una camada por año, por lo que el dominio de los lobos alfas es beneficioso a largo plazo. Cuando la hembra alfa está en oestrus, lo cual ocurre una vez por año y los últimos 5-14 días ella y su pareja pasarán una gran cantidad de tiempo aislados. Las feromonas en la orina de la hembra y el hinchamiento de su vulva informarán al macho de la situación de la hembra. Ésta no es receptiva los primeros días del oestrus, durante los cuales perderá el recubrimiento interno de su útero. El pene del macho tiene en su interior una formación ósea conocida como hueso peneano o báculo, el cual tiene la función de facilitar la penetración inicial en la hembra, además de mantener la rigidez previa a la erección completa. El macho montará a la hembra firmemente por detrás. Tras lograr el coito , los dos forman una cópula una vez que el bulbus glandis, un tejido eréctil del macho localizado cerca de la base del pene , se expande y los músculos de la vagina de la hembra se aprietan. La eyaculación se induce con los empujes de la pelvis del macho y la ondulación del cuello uterino de la hembra. Los dos estarán físicamente unidos entre 10-30 minutos, durante los cuales el macho eyaculará múltiples veces. Tras la eyaculación inicial, el macho levanta sus patas por encima de la hembra, quedando ambos mirando en direcciones opuestas. Se cree que es una medida defensiva ya que uno cuida la espalda del otro. El ritual de apareamiento se repite muchas veces a lo largo del breve periodo de ovulación de la hembra. Normalmente, sólo la pareja alfa de la manada se reproduce. El apareamiento tiene lugar entre enero y abril y a mayor latitud , mayor tardanza. Una manada generalmente tiene una sola camada, a menos que el macho alfa se aparee con una o varias hembras subordinadas. En circunstancias normales la hembra alfa intenta dominar a las otras hembras en la época de apareamiento manteniéndolas alejadas del macho alfa. El periodo de gestación dura 60-63 días. Los cachorros, con un peso de 0.5 kg, nacen ciegos, sordos y completamente dependientes de su madre. Nacen entre uno y 14 cachorros por camada, el tamaño normal es entre cuatro y seis. Los cachorros residen en la madriguera y se quedan allí hasta que cumplen las tres semanas de edad. La madriguera está normalmente en tierras altas cerca de una fuente de agua, y tiene una “habitación” abierta al final de un túnel que puede medir unos pocos metros. Durante este tiempo, los cachorros llegarán a ser más independientes, y comenzarán finalmente a explorar el área más próxima a la madriguera antes de alejarse más del lugar ya con cinco semanas. Empiezan comiendo alimentos regurgitados después de dos semanas para entonces sus dientes de leche ya han salido y se destetarán con 8-10 semanas. Durante las primeras semanas de su desarrollo, la madre permanece con su camada sola, pero finalmente la mayoría de los miembros de la camada contribuirán en el cuidado de los cachorros en algún modo. Tras dos meses, los inquietos cachorros serán movidos a un lugar seguro donde permanecen mientras la mayoría de los adultos salen a cazar. Uno o dos adultos se quedan para asegurar su seguridad. Después de unas pocas semanas, a los cachorros se les permite reunirse con los adultos si éstos pueden, y recibirán prioridad sobre cualquier presa cazada pese a su bajo rango. Los cachorros serán observadores hasta los ocho meses, cuando son suficientemente grandes para participar. Los lobos alcanzan su madurez sexual tras dos o tres años, cuando muchos de ellos son obligados a dejar sus manadas de nacimiento y buscar parejas y sus propios territorios. Los lobos que alcanzan la madurez generalmente viven de seis a ocho años en estado salvaje, aunque en cautividad pueden vivir dos veces esa edad. La altas tasas de mortalidad  les dan en general una baja expectativa de vida. Los cachorros mueren cuando el alimento escasea; pueden asimismo caer presa de predadores tal como el oso, o, menos frecuente, coyotes, zorros u otros lobos. Las causas más significativas de mortalidad para lobos maduros son la caza, la caza furtiva, accidentes de coche y heridas infligidas por presas. Aunque los lobos adultos pueden ocasionalmente ser matados por otros predadores, los lobos de manadas rivales son generalmente sus enemigos no-humanos más peligrosos Un estudio acerca de la mortalidad de los lobos indicó que del 14% al 65% de las muertes de lobos se debieron a otros lobos. Los lobos son susceptibles a las mismas enfermedades que afectan a perros domésticos. Los lobos pueden comunicarse visualmente con una impresionante variedad de expresiones y modos, que van desde signos sutiles o ligeros movimientos, hasta expresiones más obvias como mostrar una completa sumisión rodando boca arriba. Un lobo dominante permanece rígido y alto. Las orejas están erectas y hacia delante. Esta muestra hace valer el rango del lobo al resto de la manada. puede mirar fija y penetrantemente a uno sumiso, montar en sus hombros o incluso subirse a sus patas traseras. Durante la sumisión activa, baja el cuerpo entero, y echa los labios y las orejas hacia atrás. En ocasiones se lame el hocico. Coloca la cola abajo, o a mitad o completamente entre las patas, y con el hocico normalmente apunta al animal más dominante. Puede tener la espalda parcialmente arqueada. La sumisión pasiva es más intensa que la activa. El lobo rueda boca arriba exponiendo vulnerable la garganta. Las orejas de un lobo enfadado están erectas, así como su pelaje. Muestra los incisivos. El lobo puede asimismo arquear la espalda, atacar o gruñir. Un lobo asustado trata de hacer que su cuerpo parezca pequeño y por lo tanto menos llamativo. Las orejas se aplanan contra la cabeza, y la cola puede ser introducida entre las patas, como un lobo sumiso. Puede gimotear o ladrar de temor, arqueando la espalda. Un lobo defensivo aplana sus orejas contra la cabeza. Un lobo agresivo gruñe y eriza el pelaje. Puede agacharse, preparado para atacar si fuera necesario. estrechan los ojos. La cola está recta, paralela al suelo. La cola apunta hacia abajo, y el lobo puede colarse emulando a una esfinge. Cuanto más abajo esté la cola, más relajado está.
Tensión: Puede agacharse preparado para saltar. Tal como hacen los perros, un lobo puede menear la cola si está jovial. La lengua asimismo puede sobresalir. Un lobo que esté cazando está tenso, y por tanto la cola está horizontal y recta. Aullar ayuda a los miembros de la manada a mantenerse en contacto, permitiéndoles comunicarse con efectividad en bosques densos o en grandes distancias. Aullar también ayuda a llamar a los miembros de la manada a una localización específica. Puede también servir como declaración del territorio, mostrando una tendencia dominante en una imitación humana de un lobo “rival” en un área que el lobo considera suyo. Este comportamiento es estimulado cuando una manada tiene algo que proteger, tal como una presa fresca. Manadas adyacentes pueden responder a los aullidos de otros, lo cual puede significar un problema para las manadas más pequeña.Los lobos, por lo tanto, tienden a aullar con sumo cuidado. Aúllan también por razones de comunidad. Algunos científicos especulan que fortalecen la camaradería y la unión social. Durante tales sesiones corales, los lobos aullarán en voces diferentes y variando los tonos, resultando difícil estimar el número de lobos implicados. Esta confusión del número hace que una manada rival sea cauta a la hora de escoger la acción a realizar. Por ejemplo, la confrontación puede ser desastrosa si la manada rival subestima el número de miembros de la otra. Las observaciones de las manadas sugieren que el aullido tiene lugar más a menudo durante las horas del crepúsculo, precediendo la partida de los adultos para cazar y siguiendo su retorno. El gruñido, es la muestra visual de advertencia más efectiva que emplean los lobos. El gruñido del lobo tiene un claro e intenso tono, similar a un bajo, y los emplean normalmente para amenazar a los rivales, aunque no necesariamente para defenderse a ellos mismos. Pueden gruñir a otros lobos mientras son agresivamente dominantes. Los lobos ladran cuando están nerviosos o cuando quieren advertir a otros lobos de un peligro. Ladran muy discretamente, y generalmente no ladrarán ni fuerte ni repetidamente como los perros; en cambio, usan un poco intenso tono, una audible respiración para llamar la atención de otros lobos. Asimismo emiten una especie de ladrido-gruñido añadiendo un breve gruñido al final del ladrido. Hacen esto, por la misma razón que ladran. Generalmente los cachorros ladran-gruñen con mayor frecuencia que los adultos, utilizando estas vocalizaciones para llorar para obtener atención, cuidados o comida. Un sonido menos conocido es el sonido de unión. Este sonido similar a un ladrido es empleado normalmente como muestra de sumisión al macho alfa de la manada por otros lobos. Pueden también gimotear, habitualmente cuando se someten a otros lobos. Los cachorros gimotean cuando necesitan seguridad de sus padres u otros lobos. Los lobos, como otros caninos, marcan el territorio para dejar un reclamo sobre algo desde territorio hasta presas frescas. Los lobos alfa marcan el territorio con más frecuencia; los machos los hacen más que las hembras. La orina es lo que más emplean para marcarlo. Los machos y hembras alfa orinan objetos con una pata levantada (el resto de miembros se agachan) para hacer cumplir el rango y el territorio. Usan también marcadores para identificar la comida y para reclamar las muertes en nombre de la manada. Las marcas por defecación se usan por los mismos propósitos que la orina, y sirven como advertencia más visual. Estas marcas son particularmente útiles para ubicarse, evitando que la manada pase por el mismo terreno demasiado y también permitiendo a cada lobo ser consciente del paradero de su manada. Sobre todo, las marcas se usan para informar a otros lobos y otras manadas que un determinado territorio está ocupado, y que por tanto deberían pasar con cautela. Los lobos tienen glándulas por todo el cuerpo, incluyendo la base de la cola, entre las patas, y los ojos, genitales y piel. Las feromonas secretadas por dichas glándulas identifican a cada lobo. Un lobo dominante frotará su cuerpo contra los lobos subordinados para marcar a tales lobos como miembros de una manada particular. La gran dependencia de los lobos en las señales olorosas muestra su gran olfato. Pueden detectar virtualmente cada olor, incluyendo marcas, desde grandes distancias, y pueden distinguir entre ellas tan bien o mejor que los humanos pueden distinguir a otros humanos visualmente. Los lobos se organizan en manadas siguiendo una estricta jerarquía social. Se cree que este alto nivel de organización social tenía que ver con el éxito en la caza. Teorías recientes sugieren, empero, que tal organización está más relacionada con un éxito reproductivo. La manada la lideran dos individuos que se están en lo más alto de la jerarquía social: el macho alfa y la hembra alfa . La pareja alfa tiene una gran libertad social en comparación con el resto de la manada. Aunque no son líderes en el sentido humano del término, ayudan a resolver cualquier disputa dentro de la manada, y disponen de un gran control de los recursos, como la comida, y aún más importante, mantienen a la manada unida. Poseyendo fuertes instintos de compañerismo, el resto de la manada normalmente los sigue. Mientras que la mayoría de las parejas alfa son monógamas , existen excepciones. Un animal alfa podría preferir emparejarse con un animal de baja posición en la jerarquía, especialmente si está relacionado con el otro alfa. La muerte de uno de los alfas no afecta al estatus del otro alfa, quien se emparejará rápidamente. Normalmente, sólo la pareja alfa puede procrear una camada de cachorros. Otros lobos en la manada pueden reproducirse, pero carecerán de los recursos necesarios para criar a los cachorros hasta la madurez. Todos los lobos de la manada ayudan en la cría de los lobeznos. El tamaño de la manada puede cambiar a lo largo del tiempo y se controla por diversos factores, incluyendo el hábitat, las personalidades de los miembros dentro de la manada, y las reservas de comida. Las manadas pueden contener desde dos a veinte lobos, aunque en una manada normal suelen haber ocho. Nuevas manadas se forman cuando un lobo deja su manada de nacimiento, encuentra una pareja, y reclama un territorio. Lobos solitarios en busca de otros individuos pueden viajar grandes distancias. Lobos dispersos deben evitar los territorios de otros lobos porque los intrusos en territorios ocupados pueden ser ahuyentados o matados. Es tabú para un lobo viajar hacia otro territorio sin ser invitado. La mayoría de los perros, excepto quizás los de gran tamaño, no tienen nada que hacer contra una manada de lobos protegiendo su territorio de un intruso. Los lobos que actúen de un modo inusual dentro de la manada, tal como cachorros epilépticos o adultos malheridos por una trampa o por una escopeta son normalmente matados por los miembros de su propia manada. Los lobos (Canis lupus) son todavía, a pesar de la persecución de que han sido objeto, los cánidos con la distribución más amplia. Habitan en toda Eurasia y Norteamérica , y han sido introducidos en Australia . Su hábitat varía desde los témpanos de hielo de Groenlandia a los desiertos de Arabia o las selvas de la India . Tan vasta distribución ha permitido la aparición de distintas subespecies, que se diferencian en el tamaño, color y longitud del pelaje o proporciones del morro o las orejas. Se han descrito más de 50 subespecies de lobo. No obstante, revisiones posteriores han ido condensando la lista de subespecies, reduciéndolas en algún caso hasta 13 (una cifra más realista), 15 si se incluyen al perro y al dingo y 17 contando dos subespecies recientemente extinguidas. El perro está considerado una subespecie doméstica del lobo bajo el nombre de Canis lupus familiaris, a pesar de las múltiples formas domésticas existentes. Lobo español o ibérico ( Canis lupus signatus ): Antaño presente en toda la Península Ibérica , estuvo a punto de extinguirse en los años 70, aunque pudo ser salvado gracias a la labor de varios naturalistas y divulgadores como Félix Rodríguez de la Fuente . Hoy es un animal protegido y se encuentra en expansión: se tiene noticia de que las poblaciones asentadas en Castilla y León están avanzando hacia Extremadura , Madrid y Guadalajara . Las poblaciones andaluzas han tenido menos suerte y parece que los últimos lobos de Sierra Morena han desaparecido en los últimos años. Abunda al noroeste de la Península. El tamaño es medio, algo más pequeño que otros lobos europeos, con un color pardo-grisáceo y manchas negras en los pies (de ahí el nombre signatus).
LA MARTA AMERICANA  ( Martes americana ) es uno de los 7 representantes del género Martes, y se encuentra en todos los continentes del hemisferio norte. Los restantes representantes de dicho género son: la marta (Martes martes), la garduña (Martes foina), la marta de pennant (Martes pennanti), marta de garganta amarilla (Martes flavigula), marta del japón (Martes melampus), marta cibelina (Martes zibellina).
Del tamaño de un pequeño gato doméstico, la marta americana presenta un cuerpo más largo y un hocico más fino que éste, lo que acentúa la esbeltez de su silueta. Su denso pelaje se compone de una borra larga y de pelos de protección muy finos. El color más frecuente de pelaje es elcastaño dorado, más oscuro en las patas y cola. Puede variar, sin embargo, desde un color casi negro al amarillo, según las regiones, los individuos y las estaciones. El pelaje permite distinguir el sexo de las crías en cuanto nacen, pues los machos se reconocen por una especie de pequeña arista de pelos que va desde los genitales al ano, ausente en las hembras. Por otra parte, todas las martas presentan, en la garganta y el pecho, una mancha anaranjada comúnmente llamada "babero". Este diseño, de una sola pieza y a veces moteado, es peculiar en cada individuo y permite a los biólogos localizar y distinguir a cada animal desde lejos. La marta se desplaza con rapidez, flexibilidad y agilidad: es digitígrada, es decir que anda apoyándose sobre los dedos; su cola tupida le sirve de balancín cuando salta de rama en rama. También muestra mucha destreza en el uso de las patas: puede sorber un huevo manteniéndolo delicadamente entre las patas anteriores, tras haberle practicado dos orificios con los dientes. Caza al acecho, utilizando más que nada la vista y el oído para localizar a los ratones de campo y ratas de agua. Recurre en primer lugar al olfato para localizar madrigueras y seguir huellas o pistas, lo cual le permite elegir la mejor estrategia para capturar a las presas (acecho, saqueo de un nido). El olfato también desempeña un papel muy importante en las actividades de marcaje y señalización del territorio mediante defecación, emisión de orina y secreción de glándulas. Los depositos olorosos son de hecho una sutil mezcla de olores característicos de la especie y del individuo, e indican a los demás los límites que no deben sobrepasarse. Por ello, tras fuertes lluvias o nevadas, se realiza un marcado más intenso de las fronteras del territorio. Este rito es propio tanto de los machos como de las hembras. Machos y hembras viven por separado. Sus efímeros encuentros sólo duran el tiempo del apareamiento, pero bastan para asegurar la prosperidad de la especie, cuyos representantes raras veces viven, en la naturaleza, más de 15 años. En su amplio territorio, la marta dispone de varios refugios. Los elige preferentemente en los árboles, a poca altura. Algunos están previstos para protegerse de la intemperie durante las fases de reposo, que si las condiciones climáticas son malas pueden durar varios días. El cubil de parto también se elige en función de la protección que ofrezca contra posibles predadores. Situado en una zona de abundantes recursos alimentarios, será acondicionado y ocupado durante varias semanas. No obstante, los refugios son mayoritariamente precarios y sin acondicionamiento: son lugares de reposo que tan sólo se ocupan algunas veces y por pocas horas. Presentan pocas características comunes y están a menudo situados en el hueco de un tronco, un cúmulo de hiedra, un nido abandonado. En invierno, en las zonas de nieves, la marta se recoge en el suelo: en pedreras, debajo de los árboles bajos o incluso de la nieve. El medio preferido de la marta es el bosque de coníferas adultas; allí es donde se la puede observar más frecuentemente. sin embargo, la superficie de tierras forestales sin explotar disminuye continuamente y la marta debe adaptarse a otros entornos, aunque siempre de características boscosas. El impacto de las diversas actividades humanas y las campañas de caza con trampa convierten al hombre en el mayor peligro para la marta, que en realidad tiene pocos enemigos naturales. Su habilidad para trepar a los árboles le permite escapar a menudo de los predadores que la acechan en el suelo. Entre estos últimos se encuentran: el zorro, el coyote, el lince, el puma, el águila real, el búho de Virginia, etc. La incidencia de sus ataques sobre las poblaciones de marta resulta, sin embargo muy baja y las presas capturadas son mayoritariamente animales viejos, enfermos, heridos, aunque también algunas crías.La marta americanaFisípedo de la familia de los mustélidos; los machos miden entre 35 y 50 cm más la cola de unos 10 a 30 cm; las hembras miden entre 5 y 10 cm menos. Los machos pesan entre 0,7 y 1,4 kg; y las hembras de 0,4 a 0,9 kg. Tiene una silueta esbelta, pelaje castaño oscuro; orejas anchas y redondas; hocico muy fino; garganta marcada con pelos más claros en forma de babero. Es un animal omnívoro, cuyo habitat preferido son los bosques de coníferas y mixtos. La marta de garganta amarilla vive en zonas forestales de Asia central hasta las islas de la Sonda. Es una animal foresta de costumbres terrestres. Tiene un tamaño mayor que la marta americana, pudiendo medir hasta 70 cm más la cola (45 cm), y llegando a pesar hasta 4,5 kg.
La marta de Pennant es una especie protegida en algunas zonas de América del norte, donde está distribuida. En otras zonas su caza con trampa está reglamentada. La garduña se distribuye en espacios abiertos, zonas rocosas y habitaciones humanas; también zonas forestales, preferentemente en las zonas no ocupadas por la marta europea. Es una especie cazada en la mayoría de los países europeos; a veces clasificada como "especie dañina". En su cubil de parto, la hembra cría sola. Hasta el mes y medio, las crías se alimentan exclusivamente de leche materna. De crecimiento rápido, desde la sexta semana empiezan a moverse por la entrada del refugio, pero sin alejarse todavía. Un tronco es el sitio ideal para el marcaje. Si está situado a la vista en algún sitio de su territorio, la marta lo marcará con huellas odoríferas frotando sus gándulas ventrales contra la corteza. La marta nada muy bien y se desplaza bajo el agua con agilidad. Frecuenta las orillas de charcas y riachuelos para beber, pero ni los peces ni los batracios forman parte de su dieta. Area de dispersión de las martas. En el continente americano, la marta americana y la de Pennant cohabitan y compiten en la estación fría. Idéntico fenómeno se presenta en Europa, donde marta y garduña ocupan las mismas zonas. Al este del continente asiático, las cibelinas, por su parte, se han recuperado notablemente.
LAS NUTRIAS (Lutrinae)  son
mamíferos carnívoros , miembros de la gran familia Mustelidae . Hay 13 especies de nutrias en 7 géneros , con una distribución de la población prácticamente mundial. Cuatro de estas especies están presentes en Sudamérica y dos de ellas en Ecuador . Son 13 especies que se sienten más a gusto en el agua que en tierra firme. Poseen un tupido pelaje impermeable y que les permite conservar el calor de su cuerpo. Son grandes nadadoras y pueden clausurar sus fosas nasales bajo el agua, pudiendo permanecer sumergidas hasta 6 minutos sin salir a la superficie para respirar. Ejecutan un grácil movimiento de patas y cola, de arriba a abajo, cuando se desplazan por el agua a gran velocidad. Solo utilizan sus miembros delanteros cuando nadan lentamente. En el agua pueden alcanzar velocidades de hasta 12 km/h.
Las nutrias de río se alimentan de pequeños peces, ranas y otros animales acuáticos que cazan con su boca. En cambio, las nutrias tropicales de Asia y África , escarban el barro del fondo de los ríos con sus sensibles patas delanteras en busca de su alimento: camarones , cangrejos y otros similares. Es un animal en peligro de extinción por lo que, en muchos lugares, su caza esta prohibida. El macho suele ser de mayor tamaño que la hembra. Suele vivir entre 8 y 15 años. Poseen una dentadura de 36 dientes, con 6 incisivos en la mandíbula superior e inferior. En sus patas tienen 5 dedos con uñas, siendo las delanteras de unos 6 a 7 cm de largo y 5 o 6 de ancho y las traseras de unos 6 a 9 cm, con membranas interdigitales que ayudan en su desplazamiento acuático. La nutria entra en celo en cualquier época del año, sin embargo su reproducción es lenta e irregular, aunque se observan mayor cantidad de partos durante la primavera. De cada uno de ellos pueden resultar dos o tres crías, que nacen ciegas y sin dientes. Su periodo de lactancia es de unos dos meses, abandonando el territorio materno después de aproximadamente un año, cuando comienzan a vagar en busca de establecer su propio territorio, cosa que efectivizan aproximadamente después de dos años de haber nacido.
EL TEJÓN europeo o eurasiático (Meles meles) es un
mustélido nativo del Viejo Mundo . Es un animal carnívoro de tamaño medio, que puede llegar a pesar unos 15 kg , con cabeza alargada y triangular, con el cuerpo también alargado de hasta 9 dm de longitud de la que solo 1,5-2 dm corresponden a la cola. Las patas son muy cortas, aunque fuertes, con mayor desarrollo muscular en las anteriores. El hocico es prominente, móvil y musculoso, encontrándose particularmente adaptado a excavar y hozar, mientras que el cuello es corto y ancho. El pelaje es largo y fuerte en el lomo con una característica mezcla de blanco y negro, siendo enteramente negro en el vientre y patas. La cabeza es blanca, con dos franjas negras laterales, paralelas, muy características de la especie, que abarcan los ojos, aunque no es raro ejemplos de albinismo. La piel es gruesa y muy resistente, y está cubierto de un pelo que sufre una caída anual. Precisamente el pelo del tejón tiene unas características muy especiales, en cuanto que su dureza (ni muy rígida, ni frágil) lo convierte en ideal para algunos usos tradicionales como pinceles artísticos, cepillos y particularmente brochas de afeitar, y en el Norte de China  su piel se ha utilizado para hacer mantas.
La longitud del cuerpo está entre 65 y 80 cms, la de la cola es de unos 15 cms., la alzada a la cruz de 45 a 55 cms., y su peso: de 10 a 16 kg (habitualmente unos 15 kg)
Esta especie no se encuentra en peligro, ni amenazada. Aun cuando en el Convenio de Berna (ratificado el 13 de mayo de 1986) se incluye dentro del Anexo .
El olfato y el oído lo tienen muy desarrollado, mientras que la vista la tienen más limitada, aunque por sus normales hábitos de vida (pasa la mayor parte del día en tejoneras , de modo que solo sale habitualmente de noche), está adaptado a la visión nocturna y a la oscuridad. El tejón es un animal principalmente de hábitos nocturnos, pudiendo comenzar sus salidas al crepúsculo, siendo muy raro observarlo a plena luz del día. Puede trepar, aunque no está bien adaptado para ello, y nada bien. También puede correr con cierta rapidez. En caso de peligro o verse acorralado emite aullidos. Es muy juguetón con sus congéneres, tanto de jóvenes como de adultos y participa en el aseo corporal de los compañeros de especie. El tejón es una especie que habita nuestro planeta desde la antigüedad, estimándose por los palenteólogos, que ya tenía las características actuales hace 4 millones de años , considerándose que su dentición ha sido lo que más ha evolucionado. Así mientras que en los albores de los tiempos exclusivamente estaba adaptado al consumo de carne fresca, posteriormente se adaptó al consumo tanto de carne como de vegetales, lombrices e insectos. Sus restos óseos han aparecido en diferentes yacimientos paleontológicos de Eurasia , así se ha encontrado en la Cueva de Gabasa en Huesca , 1995 , como también se han localizado restos fósiles en la depresión de Guadix - Baza correspondientes al periodo holoceno  .
Aunque no está unánimemente admitido por la comunidad científica, en la Península Ibérica se localiza la subespecie M. meles marianensis, descrita en el siglo XIX por el naturalista Mariano de la Paz Graells . Su distribución es exclusivamente ibérica, alcanzando hasta los Pirineos , donde se mezcla con la nominal M. meles meles, que tiene un tamaño mayor y colores más oscuros en el pelaje del dorso y flancos. Aunque afamados por su vívida ferocidad cuando enfrenta peligros, los tejones son muy sociables y suelen vivir en grupos de 2 a 12 individuos, con un promedio de 4 a 6 adultos, aun cuando se han llegado a citar grupos de hasta 23 individuos, que habitan en grutas subterráneas excavadas por ellos mismos, llamadas tejoneras (aunque también son conocidas como cados, huras y setts, en terminología inglesa . Estos sistemas de túneles pueden tener una longitud muy grande. La excavación de un sett en Inglaterra , que es citado de forma habitual por la literatura científica, reveló que contaba con 879 m de túneles, 50 compartimientos, y 178 entradas. Los investigadores estimaban que su construcción requirió extraer ¡70 t  de tierra y empleó varios siglos de trabajo! Ello evidenció que se trataba de una tejonera heredada por generaciones. Las tejoneras o setts han sido muy estudiadas por los naturalistas desde la antigüedad, que se han sentido atraídos por estas catedrales subterráneas, asignándole una serie de denominaciones a las diferentes partes del habitáculo. Así se denominan:
Cámara principal: aposento de alojamiento y cría de la especie. En algunas tejoneras puede haber varias. Puede tener hasta 3 ó 4 m de altura y suele aparecer acolchada con restos vegetales.
Conductos principales: los utilizados habitualmente para acceder a la cámara principal.
Conductos de ventilación: los que sirven para llevar aire puro verticalmente al interior de la guarida. También penetra la luz a través de ellos por su construcción vertical, siendo esta última una importante función de la luminosidad de la guarida y regulación de la actividad del animal, a la que no se ha prestado mucha atención en los estudios de setts.
Conductos de escape: vías accidentalmente utilizadas para salir de la tejonera en caso de peligro o inundación.
Letrina o retrete: cámara secundaria que se habilita junto a la cámara principal para defecar .
Litera o cuna: cámara secundaria en la que se agrupan los ejemplares jóvenes, para continuar recibiendo los cuidados maternos. La sociabilidad del tejón ha sido también muy estudiada y algunos análisis genéticos han demostrado las relaciones de los miembros de la tejonera. Seguimientos con radiotransmisores han puesto igualmente de manifiesto que las hembras se quedan con más frecuencia que los machos en la tejonera en que han nacido. Al frente de la tejonera suele haber un varón dominante, una hembra dominante, y sus descendientes subordinados. El par dominante es generalmente los únicos individuos que producen con éxito crías, aunque todas las hembras se acoplen con el varón dominante. Las hembras subordinadas aun cuando pueden quedar embarazadas no suelen completar la cría de los nacidos. Los clanes de tejones son territoriales, defendiendo, especialmente los varones, agresivamente sus territorios contra la presencia de tejones extraños, pudiendo infligirse graves heridas, mientras que es inusual la lucha dentro del grupo social . Un área de 50 a 150 ha , es el territorio habitual en el que se localiza una tejonera, la que además cuenta con varias áreas de campeo, que pueden solaparse con la de otros ejemplares. Territorialmente marcan su territorio con heces que a diferencia de las colocadas en letrinas, en las proximidades de la tejonera, suelen colocar en piedras o arbustos en los que igualmente imprimen las secreciones odoríferas de las glándulas supracaudales. En España los tejones no hibernan, o mejor dicho, la hibernación como tal no existe y lo único que se ha observado es que puede existir un estado de mínima actividad, en los largos inviernos de zonas situadas en el extremo norte de su área de distribución, cayendo considerablemente el peso del ejemplar en esta época.
EL TURÓN o turón europeo (Mustela putorius) es un pequeño
carnívoro de la familia de los mustélidos , distribuido por gran parte de Europa , el norte de África y Asia occidental. El turón fue domesticado en tiempos antiguos con el fin de que cazara conejos para el hombre, dando como resultado al hurón (Mustela putorius furo). Este animal posee un cuerpo alargado y flexible, con patas cortas, apto para moverse con rapidez por el fondo del bosque e introducirse dentro de las madrigueras de roedores y conejos, de los que se alimenta. La cabeza es pequeña, ancha y aplastada, y sus diminutas orejas redondeadas apenas sobresalen. La longitud de cabeza y cuerpo es de unos 30 a 50 centímetros , mientras que la cola (muy poblada) mide de 10 a 19. Mientras que los machos pueden superar ligeramente el kilo de peso, las hembras alcanzan sólo entre 650 y 850 gramos . Éstas disponen de 8 glándulas mamarias con las que amamantan a sus crías durante el periodo de lactancia. El color del pelaje varía entre gris, marrón y amarillento en el dorso, siendo negro en patas y vientre. Un par de bandas blancas rodean los ojos, aislando un característico antifaz oscuro en torno a ellos. También son blanquecinas la boca y las orejas. Poseen un total de 34 dientes. Normalmente, en libertad no superan los 7 u 8 años. El turón puede vivir casi en cualquier lugar que le procure un escondrijo desde donde acechar a sus presas, incluyendo bosques, zonas de maleza, praderas, terrenos rocosos y riberas de ríos. El territorio que reclama cada animal puede llegara los 2 kilómetros cuadrados. La distribución de este animal en la Península Ibérica ocupa la mayor parte de ésta, aunque en los últimos años se ha visto expulsado de muchas zonas debido a la desertización y los incendios forestales . Se encuentra protegida en gran parte de Europa. Sus principales enemigos son las rapaces nocturnas, las grandes serpientes como la víbora y la culebra bastarda y los carnívoros grandes como zorros y lobos . Aunque son harto difíciles de ver por el naturalista aficionado, dada su capacidad para ocultarse en la maleza y el sotobosque , se pueden identificar fácilmente varios indicios de su presencia, como pueden ser las huellas, sonidos y excrementos. Las Huellas son similares a las de la marta cibelina , pero de menor tamaño. Constan de 4 o 5 dedos con la impresión de las garras no retráctiles bien desarrollada. Las huellas de las patas traseras miden más que las de las patas delanteras, y ocasionalmente aparecen acompañadas de la marca dejada por la cola en el barro o la nieve. El sonido más característico de esta especie suena parecido a un ¡que, que, que!. Chilla de forma más aguda si está asustado o enfadado, y también cuando la hembra trata de alertar a sus crías de un peligro. Su vocabulario también incluye bufidos y gruñidos de menor consideración. Los excrementos miden de 6 a 8 centímetros de largo, aunque sólo tienen 9 milímetros de grosor. El color varía según lo que el turón haya comido, pero generalmente son de color negro. Se depositan en puntos determinados de su territorio, generalmente al lado de su madriguera, y en ellos se pueden apreciar a veces varios restos de sus víctimas, como plumas, pelo, caparazones y trozos de hueso. Además de pequeños mamíferos ( ratas , ratones , conejos, liebres , topos , musarañas ...), el turón puede capturar también aves , peces, anfibios , reptiles y cangrejos de río. Complementa su dieta con insectos   y las larvas de éstos, así como semillas y bayas . También consume huevos , aunque no rompe la cáscara de éstos, sino que sólo la perfora y bebe su interior a través de un pequeño agujero. Su bajo perfil y versatilidad le permite cazar en cualquier sitio, incluso bajo el agua. Localiza sus presas con facilidad gracias a su fino oído, vista aguda y buen olfato. Los turones son animales solitarios, por lo que sólo conviven con otros miembros de su especie durante la época de celo y cría. El periodo de apareamiento acontece entre febrero y abril , fecha en que los machos dejan sus hábitos nocturnos, se vuelven agresivos y pueden observarse fácilmente chillando y peleándose durante todo el día. Cuando uno de ellos resulta vencedor, se aproxima a la hembra y la somete con un mordisco en el cuello, procediendo a copular mientras lanza todo tipo de ruidos característicos. Tras 6 semanas de gestación la hembra pare de 3 a 12 crías que nacen casi desnudas y totalmente desvalidas en su guarida, generalmente una madriguera de conejo ampliada o un hueco en la base de un árbol. El poco pelo que tienen es completamente grisáceo y no empieza a diferenciarse hasta las 3 semanas de edad. Después de la cuarta semana abren los ojos y dejan de mamar antes de la séptima. Tras ser adiestrados en la caza por su madre, los jóvenes turones se independizan a los dos o tres meses, pero no pueden reproducirse hasta después de los nueve meses, llegando a veces a tardar hasta dos años en realizar su primera cópula.
ZORRO es un término no taxonómico que designa a un conjunto de mamíferos placentarios pertenecientes a la familia de los
cánidos . Las especies más comunes son el zorro rojo o zorro común ( Vulpes vulpes ), que habita en Europa y el Vulpes fulva , de América ; aunque diferentes especies se encuentran en casi todos los continentes. Otro ejemplo es el zorro polar , también conocido como zorro ártico . La mayoría de los zorros vive entre dos y tres años, aunque pueden llegar a alcanzar los diez años, o incluso sobrepasar esa edad en cautividad. Son generalmente más pequeños que otros miembros de la familia canidae , tales como; lobos , chacales y perros  domésticos. Sus rasgos típicos incluyen un fino hocico y una espesa cola. Otras características físicas varían según su hábitat. Por ejemplo, el zorro del desierto tiene largas orejas y pelaje corto, mientras que el zorro ártico tiene pequeñas orejas y un denso pelaje. A diferencia de muchos cánidos, los zorros no son usualmente animales de manada. Son solitarios cazando su presa (especialmente rodentias). Empleando una técnica de salto practicada desde una edad muy temprana, son capaces de matar a su presa raudamente. Se alimentan asimismo desde caeliferas a fruta y bayas. Los zorros son normalmente muy precavidos hacia los humanos y no se emplean como mascotas, aunque se llegó a domesticar una especie en Rusia tras 45 años de un programa de reproducción selectiva. Los zorros incluyen miembros de los siguientes géneros:
Vulpes Alopex Fennecus Urocyon Lycalopex Pseudalopex Dusicyon Cerdocyon En algunos países los zorros son una seria plaga. En Australia , por ejemplo, los zorros rojos ferales son probablemente el animal invasivo más dañino, siendo responsable de más extinciones que incluso los gatos y conejos . Irónicamente, algunas variedades de zorros en otras partes del mundo han sido declaradas especies en peligro . Los zorros pueden ser muy útiles para propósitos agrícolas. Han sido empleados para controlar plagas en granjas frutícolas, dejando la fruta intacta.
Animais Depredadores
Se abundantes e variadas son as especies de caza maior e menor que pueblan as nosas montes, tanto ou mais numerosas son as especies de animais depredadores que habitan e conviven na mesma zona, enriquecendo polo tanto aínda mais a fauna do lugar. O armiño, a donicela, el cuervo, a garduña, a xineta, o lobo, a marta, a londra, o teixugo, o tourón, a pega e o raposo son algúns deles, pero.... De onde proveñen estes animais? Como viven? Como cazan? Como se alimentan? Como se aparean? Como son estes animalitos?
O CORVO  (Corvus corax) é a especie máis difundida de todas as que integran a familia dos córvidos. Áchase disperso en case toda Europa e en gran parte de Asia, e é moi común en América do Norte, ata México. Nas rexións setentrionais de Siberia e Escandinavia, nas illas Feroe e en Islandia non son raros os corvos con manchas brancas. É sedentario en case toda a súa área de dispersión. Na Península Ibérica, Baleares e incluso Canarias coñécese en todas as rexións e describíronse varias subespecies.En xeral, establécese nas montes, os extensos bosques de árbores altos e as custas mariñas escarpadas, onde ten a seguridade de que non será molestado. En Rusia e siberia non teme ao home, ata o punto de que penetra nas poboados, deambula polas rúas e incluso nidifica nos campanarios. Nas zonas mencionadas rara vez forma bandadas numerosas, e ata resultan xa pouco comúns grupos de máis de seis individuos.O corvo vive case sempre en parellas, incluso no inverno. Se por casualidade se atopan dúas parellas, voan xuntas durante certo tempo. Tan só as exemplares mozos viven illados, posto que esta especie é estrictamente monógama. Ao contrario do que fai o resto dos córvidos, el cuervo nunca se congrega en bandadas con outras especies. Ademais, é de condición moi tímida e asustadiza. Se unha persoa se aproxima ao seu niño, abandona no acto a posta ou os polluelos, para regresar logo con toda cautela.O seu voo é é moi elegante, rectilíneo ou case rectilíneo. Aletea a miúdo e describe no aire belísimas voltas, mentres mantén a cola e as ás estendidas. sobrevoa os vales a gran altura, entrementres que na montaña lle agrada voar voar moi baixo, a ras do chan. En este, mantén a parte anterior do corpo máis alta cá posterior e baixa o corpo a cada paso, dobrando o corpo a dereita e esquerda. A súa plumaxe é tan liso có corpo parece fundido nunha soa peza: en efecto, as plumas da cabeza e do pescozo só se enderezan cando o paxaro se acha en estado de gran excitación.Dificilmente pódese atopar un paxaro que mereza a máis xusto título que esta a definición de omnívoro. Cabe afirmar que o corvo se nutre de todo canto pode constituír alimento: consume toda clase de substancias vexetais e, ao mesmo tempo, é un encarnizado depredador, que se lanza sen vacilar contra mamíferos e paxaros que lle superan notablemente en dimensións. Nas estepas asiáticas, por exemplo, se abate sobre os camellos feridos, arrincándolles a carne a picadas, e incluso se aventura con frecuencia nos currais domésticos, disputando a cans e gatos seu pitanza. En verán asexa aos peixes ao longo das praias. Reunido en pequenos grupos, voa tras das aguias, co obxecto de aproveitar os restos das rapinas que efectúan estas rapaces. Se atopa algún conxénere doente ou morto, ou un pitiño da súa especie caído do niño, devóraos sen vacilar.Alí onde abundan os corpos de animais mortos, nunca faltan os corvos, e incluso en antigos escritos, como o Vello Testamento, cítase xa este feito. Tampouco é raro que devore a carne dos cadáveres de seres humanos.Se trata dun animal moi daniño en toda circunstancia e ocasión, e non explícase, polo tanto, o tratamento especial de que lle fixo obxecto o home en diversas épocas. Aínda hoxe, por exemplo, os árabes créeno inmortal e case chegan a renderlle culto; xamais ousarían intentar calquera acto agresivo contra el cuervo.Durante o período de celo, os machos loitan furiosamente entre si para emparellarse coas femias. A reprodución ten lugar bastante pronto, por canto a función nidificadora adoita cumprirse en febreiro, mentres que a posta se efectúa a primeiros de marzo. Polo común, os niños áchanse en abruptos roquedales ou nas ramas máis altas das árbores, é dicir, en lugares practicamente inaccesibles. A base está formada por ramitas curtas, pero de certo grosor, e a parte central, de filamentos vexetais, herba e la. As parellas restauran os niños que empregaron en ocasións anteriores, co fin de volvelos a utilizar. A especie é monógama no sentido máis estrito da palabra, posto que a unión conxugal se mantén de por vida. Cada parella de corvos asíntase nun territorio propio bastante extenso, do cal xa non se afasta practicamente nunca no sucesivo.La posta componse de cinco ou seis ovos de cor verde, con manchas pardas e gris. Os proxenitores alimentan a prole con lombrices, insectos, ratos, pajarillos, ovos e carne putrefacta. Os pequenos son dunha voracidad insaciable. Os pais denotan sempre gran afecto polos polluelos.Se observou que cando os individuos adultos non se atreven a volver ao niño, sexa polo motivo que for, nutren aos polluelos deixando caer desde o alto o alimento. Se a primeira posta malógrase, a femia procede a efectuar outra; en cambio, se os pequenos foron roubados do niño, ese ano non se produce unha segunda incubación. Se as circunstancias son favorables, críalas abandonan o niño a fins de maio ou principios de xuño, aínda que ata agosto (principios de outono) non empezan a facer vida independiente.Si se lle captura nova, el cuervo se domestica con facilidade; pola súa banda, as exemplares adultos acaban tamén por afacerse á gaiola.A este paxaro se pódelle educar case como se dun can se tratase, e incluso aprende a atacar a outros animais e a persoas. É capaz de realizar, ademais, xogos e exercicios moi curiosos. Paséase polos currais e volve á gaiola a determinadas horas, aínda que nunca perde o costume de roubar e agochar seu botín. Mata ás aves domésticas, picotea ás veces os pés das persoas e pode representar un perigo para os nenos. Inicia con facilidade boas relacións con cans, cabalos e bois. Aprende a repetir varias palabras, a ladrar como un can, rir, etc. En resumo, é capaz de imitar os sons máis dispares e de comportarse de moi variados modos.
A área de dispersión da PEGA  (Pica pica), comprende Europa, gran parte de Asia, o extremo setentrional de África e as rexións occidentais de América do Norte. En España peninsular e Portugal é nidificante, sedentaria. Nas zonas montañosas resulta moi común ata o setecentos metros, rara entre setecentos e mil cincocentos, e excepcional a altitudes superiores.Avanza polo chan movendo e alzando ritmicamente a longa cola, igual como fan o zorzal e o paporrubio. Dado o seu peso, para voar se ve obrigada a efectuar un aleteo continuo e, polo tanto, cando sopra vento avanza con lentitude e notoria inseguridade.Voa de árbore en árbore e dun mato a outro, pero non faino en ningún caso sen un obxecto preciso. No que fai aos sentidos, nada ten que envidiar ao corvo, que tampouco a supera no aspecto intelectivo. Distingue moi ben ás persoas, e tamén os animais, amigos ou inimigos. Respecto ao home mantén sempre unha actitude precavida, mentres que cos animais pode mostrarse atrevida, e incluso cruel. Por regra xeral vive en grupos, pese á súa característica agresividade. En outono e inverno, as pegas congréganse en bloque ao descanso nocturno en "dormitorios" comúns, nos que a veces se ven ata douscentos individuos. Durante o día, dispérsanse e viven en parellas.En primavera, antes do período da reprodución e durante o mesmo, parola durante horas enteiras. Aliméntase de insectos, coleópteros en especial, que lle atraen polos seus vivos cores; nútrese tamén de vermes, carafio, pequenos invertebrados, froita, bayas e cereais. En primavera resulta moi prexudicial, por canto saquea os niños dos paxaros máis febles. A miúdo ataca tamén adultos aos que se agrega para buscar alimento, lanzándose entón sobre eles por sorpresa. Ao igual que todos os córvidos, tamén se nutre eventualmente de prea, polo cal pode dicirse que a súa dieta é omnívora.O emparejamiento é precedido como no caso dos arrendajos comúns, por unha serie de cerimonias colectivas cuxo significado non se coñece con exactitude, aínda que parece que como ocorre en moitas especies en que non existe un claro dimorfismo sexual, a finalidade deste ritual prenupcial non é outra que vencer a agresividade instintiva de machos e femias. Disque, unha vez constituída a parella, os cónxuxes xa non se separan de por vida.Sitúan o niño, sólido e de grandes proporciones, nas ramas máis altas das árbores, ou ben en matorrales. Baséea, feita de ramas secas e espiñentas, está cementada por unha grosa capa de arxila, sobre a cal se dispón cópaa, feita de pelos e raíces, e construída coidadosamente. A parte superior ten unha forma de cúpula e está machada con espiñas e ramas secas. A posta componse de seis a nove ovos, e polo xeral efectúase entre mediádevos de abril e a segunda quincena de maio. A casca é de cor verdello, xaspeado de castiñeiro. A eclosión prodúcese ao cabo dunhas tres semanas de incubación, a cal corre a cargo da femia exclusivamente, mentres que o seu compañeiro se encarga de alimentala. Os polluelos permanecen no niño durante unhas tres semanas. Cando abandónano, a súa plumaxe é xa moi cuspido ao dos seus proxenitores, pero a cola non acadou o seu pleno desenvolvemento.As exemplares capturados mozos se domestican con facilidade e aprenden a xogar, a cantar melodías sinxelas e incluso a pronunciar algunha palabras. Resultarían, pois, moi agradables, se non tivesen o costume de se apoderar dos obxectos brillantes e ocultalos, razón pola que se lle dá tamén o nome de "pega ladroa"; por outra parte, segundo parece, a súa denominación castelá procede do árabe surrak, que significa ladrón.
A XINETA  (Genetta genetta) é unha das dúas especies de vivérridos que se poden atopar actualmente en Europa xunto co meloncillo. Está presente en España (incluídas as Illas Baleares), Portugal e Francia e parece expandirse actualmente para o norte e o este do continente. Tamén lla atopa en Oriente Medio e todo o continente africano, coa excepción das zonas desérticas. Créese que a súa presenza en Europa é recente e que foi introducida polo home de forma tal vez involuntaria, como mascota que se asilvestró ou simple polizóm nalgún dos barcos que sempre cruzaron o Estreito de Xibraltar. Algúns autores apuntaron a que a palabra xineta podería proceder da palabra de orixe árabe xinete (zenete), pois os musulmás que guerreaban a cabalo durante a Reconquista debruaban a súa cadeira coas peles deste animal, e que xa que logo chegaría coa conquista árabe de España no século XVIII. Sen embargo, esta teoría goza de pouco prestixio na actualidade e créese que a súa introdución habería sido máis temperá. Tense constancia de que os romanos tiñan xinetas como mascotas en súas domus, antes de que os gatos domésticos fosen importados desde Exipto, e que en tempos de Augusto introduciuse nas Baleares un misterioso animal baixo o nome de ictis para que acabase coa praga de coellos cimarrones que entón infestaban as illas. Dado que o gato non era coñecido por este nome e nas Baleares non existen indicios do meloncillo ou outras mangostas, tal animal só puido ser a xineta ou, se acaso, algunha especie de marta. Polo seu aspecto externo, a xineta aseméllase a un gato alongado de pelo amarelado a grisallo salpicado de motas negras no corpo e raias na cola, que ten o pelo máis longo. O corpo pode chegar aos 55-60 centímetros, lonxitude que avinza ou supera a cola. A altura na cruz é de 20 centímetros, e o peso oscila entre 1'2 e 2'5 quilos. As xinetas son depredadores nocturnos que viven e cazan de forma solitaria, aínda que toleran a presenza doutros individuos de seu mesma especie nas inmediacións. Ocasionalmente, as femias cooperan na caza coas súas crías subadultas ou algún macho. Aliméntanse de insectos, mamíferos pequenos, lagartos e aves; ás veces ingieren tamén froitos, en especial figos. As femias paren 2 ou 3 crías por camada na femia dunha árbore, que maduran ao ano de idade. En liberdade viven ao redor de 10 anos, pero en catividade chegan aos 20. Non teñen auténticos depredadores, aínda que ás veces poden ser cazadas por algunhas aves de presa. No norte de África llas domestica con certa regularidade nas zonas rurais, onde, ao igual que os gatos, libran as granxas de pequenos animais. Viven tanto en bosques como en praderías, e roben bastante ben. Adáptanse con facilidade a todo tipo de medios grazas á súa escasa especialización (de feito, resultan bastante parecidas aos miácidos, os primeiros carnívoros que apareceron no Eoceno e deron lugar a todos os grupos actuais). As poboacións europeas parecen estar desenvolvendo unha resistencia cada vez maior ao frío.
O ARMIÑO  (mustela erminea) é un dos carnívoros máis pequenos do mundo, pero tamén un dos máis sanguinarios. Está moi estendido por Europa, atópase xeralmente en campo aberto. Adoita establecer o seu domicilio baixo unha morea de pedras ou nun tobo coidadosamente disimulada no corazón dun mata espiñento. Parece ser que os setos son o seu lugar favorito. O armiño aliméntase principalmente de roedores, que persegue incluso ata dentro de súas madrigueras. Nunca se puido afirmar que o armiño sexa nocturno, ou diúrno, xa que é imposible observarlle en todo momento do día ou da noite. Pasa o día en varias fases de actividade entrecortada por períodos de sono máis ou menos prolongados. O armiño é terrestre e non chapa de estampar, aínda que está dotado dunha gran axilidade e salta marabillosamente. Na planicie e nas rexións meridionais, conserva seu pelaje marrón co ventre branco durante todo o ano. Na montaña e nas rexións máis frías cambia de cor despois de seu muda de outono, volvéndose enteiramente branco. Soamente o pincel de pelos que debrúa o final da súa cola permanece sempre negro. Antigamente cazábase ao armiño por seu maino pel, dunha gran calidade, e da que se confeccionaban pelicas e abrigos preciosos. Actualmente, existe a tendencia de substituír a pel de armiño pola de visón de cría, igualmente bello pero non tan custoso.
A DONICELA  (Mustela nivalis) difire do seu parente próximo o armiño (Mustela erminea) no tamaño e sobre todo no pelaje: no armiño o extremo da cola permanece negro tanto en verán como no inverno. A donicela é o mustelido máis pequeno. Prefire as paisaxes abertos, os campos, praderías, lindes dos bosques e terreos baldíos invadidos pola maleza. É un animal bastante común, que se alimenta sobre todo de pequenos roedores, aos que persegue incluso en súas madrigueras ao igual que o armiño, debido a seu delgadez. As comadrejas poden presentar sorprendentes variacións de tamaño. Estas débense, por unha parte, ao dimorfismo sexual, xa que as femias son bastante máis pequenas cós machos e, por outra, á existencia nas poboacións de individuos de tamaño moi reducido, considerados ata fai pouco como pertencentes a unha especie autónoma. As comadrejas viven en toda Europa, agás en Irlanda, algunhas illas do Mediterráneo e Islandia. Tamén se atopa no norte de África e en toda a zona morna asiática ata Xapón.
A GARDUÑA  (Martes foina) é un mamífero depredador nocturno de tamaño mediano da família Mustelidae. En estado adulto, a garduña fai entre 40 e 50 cm de altura, a cola mide entre 21 e 27 centímetros, e o seu peso oscila entre 1 e 2 kg. Moi parecida á Marta, non en van teñen antepasados comúns, distínguese deste polo seu babeiro de cor branco que se abre en grampa para as extremidades dianteiras. Ten un excelente oído e moi boa vista e olfato. É un animal solitario. Desprázase rapidamente a saltos polo seu amplo territorio de caza que pode ser de 2 a 10 km. e non dúbida en defenderlo doutros machos adultos. Adoita dispoñer de varias madrigueras entre rochas e tocones de árbores vellas as cales ocupa indistintamente.
O LOBO  (canis lupus) é un mamífero da orde dos Carnivora. Comparte un ancestro común co can doméstico (Canis lupus familiaris), como evidencia a secuencia do ADN e os estudos xenéticos. Os lobos foron antano abundantes e distribuíanse por Norteamérica, Eurasia e o Oriente Medio. Hogaño, por unha serie de razóns relacionadas cos humanos, incluíndo o moi estendido hábito da caza, os lobos habitan unicamente nunha moi limitada porción do que antes foi o seu territorio. Aínda que está clasificado como unha especie pouco ameazada para a súa extinción, nalgunhas rexións incluíndo os Estados Unidos continentais, as especies están listadas como en perigo ou ameazadas.O lobo, sendo un predador, é unha importante parte dos ecosistemas aos que pertence. Este amplo territorio de hábitat onde os lobos medran reflicte a súa adaptabilidade como especie e inclúe bosques, montañas, tundras, taigas e praderías. En gran parte do mundo, coa excepción das rexións norteñas, se clasifícao como ameazado. Continúan sendo cazados en moitas áreas do mundo pola ameaza que se percibe ao gando, así como por deporte. Aínda que as orixes do lobo son aínda debatidos, teorías recentes propoñen que as especies primeiro evolucionaron no sueste asiático durante o Plistoceno. As análises de ADN das células mitocondriales das subespecies asiáticas permiten aos científicos establecer un punto do que o lobo do lobo se orixinou. O ritmo de cambios observados na secuencia do ADN data á liñaxe asiático de ao redor de 800,000 anos, en oposición á europeu e norteamericano, os cales se remontan a 150,000 anos. O peso e tamaño do lobo pode variar considerabelmente ao longo do mundo, e ten a incrementarse proporcionalmente coa latitude. En termos xerais a altura varía entre os 0.6-0.9 metros ata o ombro, e un peso de entre 32-62 quilos. Os lobos máis pequenos son as subespecies de lobos árabes, as femias destas poden pesar uns 10 kg na madurez. As femias nunha poboación dada pesan ao redor dun 20% menos que os machos. Os lobos poden medir entre 1.3-2 metros desde o fociño ata a punta da cola, sendo esta aproximadamente un cuarto da lonxitude total do corpo. Os lobos posúen trazos ideais para viaxes de longa distancia. O seu estreito peito e o seu potente costas e perras facilitan unha locomoción eficiente. Son capaces de cubrir varios quilómetros trotando a unha velocidade de 10 km/h, podendo acadar velocidades puntas de 65 km/h nunha persecución. Mentres esprintan poden cubrir cinco metros por salto. As patas dos lobos están deseñadas para andar con facilidade por unha ampla variedade de terreos, especialmente neve. Teñen unha pequena membrana entre cada dedo, o que permítelles moverse pola neve con máis facilidade que ás súas presas. Os lobos son digitígrados, o cal, dada a relativa lonxitude dos seus pés axúdalles a distribuír o seu peso ben en superficies nevadas. As patas dianteiras son máis longas cás traseiras, e ten un quinto dedo vestigial, ausente nas traseiras, sendo súas garras de coloracion escura/negra e non retráctiles. Pelos erectos e garras desafiladas realzan o apreixe en superficies escorregadizas, e vasos sanguíneos especiais evitan o arrefriado das almohadillas das patas. Unhas glándulas axúdanlles a moverse por grandes extensións mentres informa aos outros acerca do seu paradoiro. En ocasións un lobo parece máis pesado do que realmente é debido ao seu voluminoso pelaje, composto por dous capas. A primeira capa está deseñada para repeler a auga e a suciedad. A segunda é un mesto subpelaje resistente ao auga que illa ao lobo. Este tórnase nunha gran mata de pelo a finais de primavera ou comezos de verán. Un lobo se frota normalmente contra obxectos tales como rochas e ramas para fomentar a perda do pelaje O subpelaje é usualmente gris sen ter en conta a aparencia do pelaje exterior. Os lobos teñen distintos pelajes no inverno e en verán que alternan en primavera e outono. As femias tenden a conservar súas pelajes invernais máis alá da primavera a diferenza dos machos. A coloración varía; vai da gris ao gris marrón, de todas as formas a través do spectrum canino do branco, vermello, marrón e negro. Estas cores tenden a mesturarse en moitas poboacións para formar individuos predominantemente mesturados, aínda que é non é infrecuente que un individuo ou unha poboación enteira sexa dun mesmo cor (normalmente todos negros ou todos brancos). A cor do pelaje ás veces corresponde co ambiente no que unha poboación de lobos se desenvolve; por exemplo; todos os lobos brancos son moito máis comúns en áreas nevadas. Co crecemento van adquirindo un matiz grisallo en súas pelajes. Normalmente créese que a coloración do pelaje do lobo serve como mecanismo de camuflaje. Isto non é enteiramente correcto, xa que algúns científicos demostraron que a mestura de cores ten máis que ver con salientar xestos, tanto como a sombra de ollos ou o lapis de beizos nos humanos. Ao nacemento, os cachorros tenden a ter o pelaje máis escuro e os ollos azuis que se volverán amarelos-dourados ou naranjas cando teñan entre 8-16 semanas. Aínda que é extremadamente inusual, é posible que un adulto reteña os ollos azuis. Os longos e poderosos fociños axudan a distinguilos dos coyotes e chacais, os cales teñen fociños máis estreitos; e dos cans que xeralmente tenos máis pequenos. Os lobos tamén difiren en certas dimensións craneais, tendo un ángulo orbital máis pequeno quelos cans, sendo a bóveda craneana un 20% máis grande. O maior tamaño das patas, ollos amarelos, máis longas patas, e maiores dentes fan distinguir aos lobos adultos doutros canidae, particularmente cans. Existe unha glándula odorífica presente na base da cola dos lobos, a cal lle confire a cada individuo un rastro aromático único, a modo de poder identificarse entre eles, glándula que está ausente nos cans. Os lobos e a maioría dos cans grandes comparten idéntica dentadura; o maxilar ten seis incisivos, dous caninos, oito premolares e catro molares. O maxilar inferior ten seis incisivos dous caninos, oito premolares e seis molares. Os catro premolares superiores e os primeiros molares inferiores constitúen os dentes carnasiales, os que son ferramentas esenciais para cortar carne. Os longos dentes caninos son tamén importantes, xa que están deseñados para manter e conter á presa. Polo tanto calquera lesión na mandíbula ou nos dentes pode ser devastador para un lobo, destinándoo á inanición ou á incapacidade. O instinto reproductivo conduce aos lobos mozos fóra das súas manadas de nacemento, indo en busca de parella e territorios. A dispersión ocorre en todos os momentos do ano, sendo tipicamente de lobos que acadaron a madurez sexual na época de reprodución anterior. Durante a época de apareamiento, a reprodución fai que os lobos sexan moi cariñosos anticipándose ao ciclo de ovulación feminino. En xeral, a tensión nas manadas medra xa que cada lobo maduro se sente impulsado a aparellarse. Baixo circunstancias normais, unha manda soamente pode manter a unha camada por ano, polo que o dominio dos lobos alfas é beneficioso a longo prazo. Cando a femia alfa está en oestrus, o cal ocorre unha vez por ano e os últimos 5-14 días ela e a súa parella pasarán unha gran cantidade de tempo illados. As feromonas na urina da femia e o hinchamiento da súa vulva informarán ao macho da situación da femia. Esta non é receptiva os primeiros días do oestrus, durante os cales perderá o recubrimento interno do seu útero. O pene do macho ten no seu interior unha formación ósea coñecida como óso peneano ou báculo, o cal ten a función de facilitar a penetración inicial na femia, ademais de manter a rixidez previa á erección completa. O macho montará á femia firmemente por detrás. Tras lograr o coito, os dous forman unha cópula unha vez que o bulbus glandis, un tecido eréctil do macho localizado perto da base do pene, se expande e os músculos da vaxina da femia se apertan. A eyaculación se induce con empúrrelos da pelve do macho e a ondulación do pescozo uterino da femia. Os dous estarán fisicamente unidos entre 10-30 minutos, durante os cales o macho eyaculará múltiples veces. Tras a eyaculación inicial, o macho ergue as súas patas por riba da femia, quedando ambos mirando en direccións opostas. Créese que é unha medida defensiva xa que un coida a costas do outro. O ritual de apareamiento repítese moitas veces ao longo do breve período de ovulación da femia. Normalmente, só a parella alfa da manda reprodúcese. O apareamiento ten lugar entre xaneiro e abril e a maior latitude, maior tardanza. Unha manda xeralmente ten unha soa camada, a menos que o macho alfa se aparee cunha ou varias femias subordinadas. En circunstancias normais a femia alfa intenta dominar ás outras femias na época de apareamiento manténdoas afastadas do macho alfa. O período de xestación dura 60-63 días. Os cachorros, cun peso de 0.5 kg, nacen cegos, xordos e completamente dependentes da súa nai. Nacen entre un e 14 cachorros por camada, o tamaño normal é entre catro e seis. Os cachorros residen no tobo e quédanse alí ata que cumpren as tres semanas de idade. O tobo está normalmente en terras altas perto dunha fonte de auga, e ten unha “habitación” aberta ao cabo dun túnel que pode medir uns poucos metros. Durante este tempo, os cachorros chegarán a ser máis independentes, e comezarán finalmente a explorar a área máis próxima ao tobo antes de afastarse máis do lugar xa con cinco semanas. Empezan xantando alimentos regurgitados despois de dúas semanas para entón os seus dentes de leite xa saíron e se destetarán con 8-10 semanas. Durante as primeiras semanas do seu desenvolvemento, a nai permanece con seu camada soa, pero finalmente a maioría dos membros da camada contribuirán no coidado dos cachorros nalgún modo. Tras dous meses, os inquedos cachorros serán movidos a un lugar seguro onde permanecen mentres a maioría dos adultos saen a cazar. Un ou dous adultos quédanse para asegurar a súa seguridade. Despois dunhas poucas semanas, aos cachorros se permítelles reunirse cos adultos se estes poden, e recibirán prioridade sobre calquera presa cazada pese ao seu baixo rango. Os cachorros serán observadores ata os oito meses, cando son suficientemente grandes para participar. Os lobos acadan a súa madurez sexual tras dous ou tres anos, cando moitos deles son obrigados a deixar as súas manadas de nacemento e buscar parellas e os seus propios territorios. Os lobos que acadan a madurez xeralmente viven de seis a oito anos en estado salvaxe, aínda que en catividade poden vivir dúas veces esa idade. A altas taxas de mortalidade danlles en xeral unha baixa expectativa de vida. Os cachorros morren cando o alimento escasea; poden así mesmo caer presa de predadores tal como o oso, ou, menos frecuente, coyotes, raposos ou outros lobos. As causas máis significativas de mortalidade para lobos maduros son a caza, a caza furtiva, accidentes de coche e feridas infligidas por presas. Aínda que os lobos adultos poden ocasionalmente ser matados por outros predadores, os lobos de manadas rivais son xeralmente os seus inimigos non-humanos máis perigosos Un estudo acerca da mortalidade dos lobos indicou que do 14% ao 65% das mortes de lobos debéronse a outros lobos. Os lobos son susceptibles ás mesmas doenzas que afectan a cans domésticos. Os lobos poden comunicarse visualmente cunha impresionante variedade de expresións e modos, que van desde signos sutís ou lixeiros movementos, ata expresións máis obvias como mostrar unha completa submisión rodando boca arriba. Un lobo dominante permanece ríxido e alto. As orellas están erectas e para diante. Esta mostra fai valer o rango do lobo ao resto da manda. pode mirar fixa e penetrantemente a un submiso, montar nos seus ombreiros ou incluso subirse ás súas patas traseiras. Durante a submisión activa, baixa o corpo enteiro, e bota os beizos e as orellas para atrás. En ocasións lámbese o fociño. Coloca a cola embaixo, ou a metade ou completamente entre as patas, e co fociño normalmente apunta ao animal máis dominante. Pode ter a costas parcialmente arqueada. A submisión pasiva é máis intensa cá activa. O lobo roda boca arriba expoñendo vulnerable a garganta. As orellas dun lobo anoxado están erectas, así como seu pelaje. Mostra os incisivos. O lobo pode así mesmo arquear a costas, atacar ou rosmar. Un lobo asustado trata de facer que o seu corpo pareza pequeno e polo tanto menos rechamante. As orellas se aplanan contra a cabeza, e a cola pode ser introducida entre as patas, como un lobo submiso. Pode gimotear ou ladrar de temor, arqueando a costas. Un lobo defensivo aplana as súas orellas contra a cabeza. Un lobo agresivo rosma e eriza o pelaje. Pode agacharse, preparado para atacar se fose necesario. estreitan os ollos. A cola está recta, paralela ao chan. A cola apunta para embaixo, e o lobo pode colarse emulando a unha esfinxe. Canto máis embaixo estea a cola, máis relaxado está.Tensión: Pode agacharse preparado para saltar. Tal como fan os cans, un lobo pode menear a cola se está xovial. A lingua así mesmo pode sobresaír. Un lobo que estea cazando está tenso, e polo tanto a cola está horizontal e recta. Ouvear axuda aos membros da manda a manterse en contacto, permitíndolles comunicarse con efectividade en bosques densos ou en grandes distancias. Ouvear tamén axuda a chamar aos membros da manda a unha localización específica. Pode tamén servir como declaración do territorio, mostrando unha tendencia dominante nunha imitación humana dun lobo “rival” nunha área que o lobo considera seu. Este comportamento é estimulado cando unha manda ten algo que protexer, tal como unha presa fresca. Manadas adxacentes poden responder aos aullidos doutros, o cal pode significar un problema para as manadas máis pequena.Os lobos, polo tanto, tenden a ouvear con sumo coidado. Ouvean tamén por razóns de comunidade. Algúns científicos especulan que fortalecen a camaradaría e a unión social. Durante tales sesións corais, os lobos ouvearán en voces diferentes e variando os tons, resultando difícil estimar o número de lobos implicados. Esta confusión do número fai que unha manda rival sexa cauta á hora de escoller a acción a realizar. Por exemplo, a confrontación pode ser desastrosa se a manda rival subestima o número de membros da outra. As observacións das manadas suxeren que o aullido ten lugar maila miúdo durante as horas do crepúsculo, precedendo a partida dos adultos para cazar e seguindo o seu retorno. O gruñido, é a mostra visual de advertencia máis efectiva que empregan os lobos. O gruñido do lobo ten un claro e intenso ton, similar a un baixo, e empréganos normalmente para ameazar aos rivais, aínda que non necesariamente para defenderse a eles mesmos. Poden rosmar a outros lobos mentres son agresivamente dominantes. Os lobos ladran cando están nerviosos ou cando queren advertir a outros lobos dun perigo. Ladran moi discretamente, e xeralmente non ladrarán nin forte nin repetidamente como os cans; en cambio, usan un pouco intenso ton, unha audible respiración para chamar a atención doutros lobos. Así mesmo emiten unha especie de ladrido-gruñido engadindo un breve gruñido ao final do ladrido. Fan isto, pola mesma razón que ladran. Xeralmente os cachorros ladran-rosman con maior frecuencia que os adultos, utilizando estas vocalizaciones para chorar para obter atención, coidados ou xantar. Un son menos coñecido é o son de unión. Este son similar a un ladrido é empregado normalmente como mostra de submisión ao macho alfa da manda por outros lobos. Poden tamén gimotear, habitualmente cando se someten a outros lobos. Os cachorros gimotean cando necesitan seguridade dos seus pais ou outros lobos. Os lobos, como outros caninos, marcan o territorio para deixar un reclamo sobre algo desde territorio ata presas frescas. Os lobos alfa marcan o territorio con máis frecuencia; os machos fanos máis que as femias. A urina é o que máis empregan para marcalo. Os machos e femias alfa urinan obxectos cunha pata erguida (o resto de membros se agachan) para facer cumprir o rango e o territorio. Usan tamén marcadores para identificar o xantar e para reclamar as mortes en nome da manda. As marcas por defecación úsanse polos mesmos propósitos que a urina, e serven como advertencia máis visual. Estas marcas son particularmente útiles para situarse, evitando que a manda pase polo mesmo terreo demasiado e tamén permitindo a cada lobo ser consciente do paradoiro da súa manda. Sobre todo, as marcas úsanse para informar a outros lobos e outras manadas que un determinado territorio está ocupado, e que polo tanto deberían pasar con cautela. Os lobos teñen glándulas por todo o corpo, incluíndo baséea da cola, entre as patas, e os ollos, xenitais e pel. As feromonas secretadas por ditas glándulas identifican a cada lobo. Un lobo dominante frotará o seu corpo contra os lobos subordinados para marcar a tales lobos como membros dunha manda particular. A gran dependencia dos lobos nos sinais olorosas mostra o seu gran olfato. Poden detectar virtualmente cada cheiro, incluíndo marcas, desde grandes distancias, e poden distinguir entre elas tan ben ou mellor que os humanos poden distinguir a outros humanos visualmente. Os lobos organízanse en manadas seguindo unha estrita xerarquía social. Créese que este alto nivel de organización social tiña que ver co éxito na caza. Teorías recentes suxeren, empero, que tal organización está máis relacionada cun éxito reproductivo. A manda lidérana dous individuos que se están no máis alto da xerarquía social: o macho alfa e a femia alfa. A parella alfa ten unha gran liberdade social en comparanza co resto da manda. Aínda que non son líderes no sentido humano da estremeira, axudan a resolver calquera disputa dentro da manda, e dispoñen dun gran control dos recursos, como a xantar, e aínda máis importante, manteñen á manda unida. Posuíndo fortes instintos de compañeirismo, o resto da manda normalmente ségueos. Mentres que a maioría das parellas alfa son monógamas, existen excepcións. Un animal alfa podería preferir emparellarse cun animal de baixa posición na xerarquía, especialmente se está relacionado co outro alfa. A morte dun dos alfas non afecta ao estatus do outro alfa, quen se emparellará rapidamente. Normalmente, só a parella alfa pode procrear unha camada de cachorros. Outros lobos na manda poden reproducirse, pero carecerán dos recursos necesarios para criar aos cachorros ata a madurez. Todos os lobos da manda axudan na cría dos lobetos. O tamaño da manda pode cambiar ao longo do tempo e contrólase por diversos factores, incluíndo o hábitat, as personalidades dos membros dentro da manda, e as reservas de xantar. As manadas poden conter desde dúas a vinte lobos, aínda que nunha manda normal adoitan haber oito. Novas manadas fórmanse cando un lobo deixa a súa manda de nacemento, atopa unha parella, e reclama un territorio. Lobos solitarios en busca doutros individuos poden viaxar grandes distancias. Lobos dispersos deben evitar os territorios doutros lobos porque os intrusos en territorios ocupados poden ser escorrentados ou matados. É tabú para un lobo viaxar para outro territorio sen ser convidado. A maioría dos cans, agás quizais os de gran tamaño, non teñen nada que facer contra unha manda de lobos protexendo o seu territorio dun intruso. Os lobos que actuen dun modo inusual dentro da manda, tal como cachorros epilépticos ou adultos malferidos por unha trampa ou por unha escopeta son normalmente matados polos membros da súa propia manda. Os lobos (Canis lupus) son aínda, a pesar da persecución de que foron obxecto, os cánidos coa distribución máis ampla. Habitan en toda Eurasia e Norteamérica, e foron introducidos en Australia. O seu hábitat varía desde os lazos de xeo de Grenlandia aos desertos de Arabia ou as selvas da India. Tan vasta distribución permitiu a aparición de distintas subespecies, que se diferencian no tamaño, cor e lonxitude do pelaje ou proporciones do morro ou as orellas. Describíronse máis de 50 subespecies de lobo. Non obstante, revisións posteriores foron condensando a lista de subespecies, reducíndoas nalgún caso ata 13 (unha cifra máis realista), 15 se se inclúen ao can e ao dingo e 17 contando dous subespecies recentemente extinguidas. O can está considerado unha subespecie doméstica do lobo baixo o nome de Canis lupus familiaris, a pesar das múltiples formas domésticas existentes. Lobo español ou ibérico (Canis lupus signatus): Antano presente en toda a Península Ibérica, estivo a piques de extinguirse nos anos 70, aínda que puido ser salvo grazas ao labor de varios naturalistas e divulgadores como Félix Rodríguez de la Fuente. Hoxe é un animal protexido e atópase en expansión: tense noticia de que as poboacións asentadas en Castela e León están avanzando para Extremadura, Madrid e Guadalaxara. As poboacións andaluzas tiveron menos sorte e parece que os últimos lobos de Sierra Morena desapareceron nos últimos anos. Abunda ao noroeste da Península. O tamaño é medio, algo máis pequeno que outros lobos europeus, cunha cor pardo-grisallo e manchas negras nos pés (de aí o nome signatus).
A MARTA AMERICANA  (Martes americana) é un dos 7 representantes do xénero Martes, e atópase en todos os continentes do hemisferio norte. Os restantes representantes do devandito xénero son: a marta (Martes martes), a garduña (Martes foina), a marta de pennant (Martes pennanti), marta de garganta amarela (Martes flavigula), marta do xapón (Martes melampus), marta cibelina (Martes zibellina).Do tamaño dun pequeno gato doméstico, a marta americana presenta un corpo máis longo e un fociño máis fino que este, o que acentúa a esbeltez da súa silueta. O seu mesto pelaje componse dunha borra longa e de pelos de protección moi finos. A cor máis frecuente de pelaje é elcastaño dourado, máis escuro nas patas e cola. Pode variar, sen embargo, desde unha cor case negro ao amarelo, segundo as rexións, os individuos e as estacións. O pelaje permite distinguir o sexo das crías en canto nacen, pois os machos recoñécense por unha especie de pequena aresta de pelos que vai desde os xenitais ao ano, ausente nas femias. Por outra parte, todas as martas presentan, na garganta e o peito, unha mancha alaranxada comunmente chamada "babeiro". Este deseño, dunha soa peza e ás veces moteado, é peculiar en cada individuo e permite aos biólogos localizar e distinguir a cada animal desde lonxe. A marta desprázase con rapidez, flexibilidade e axilidade: é digitígrada, é dicir que anda apoiándose sobre os dedos; a súa cola mesta sérvelle de bambán cando salta de rama en rama. Tamén mostra moita destreza no uso das patas: pode zugar un ovo manténdoo delicadamente entre as patas anteriores, tras haberlle practicado dous orificios cos dentes. Caza ao axexo, utilizando máis que nada a vista e o oído para localizar aos ratos de campo e ratas de auga. Recorre en primeiro lugar ao olfato para localizar madrigueras e seguir pegadas ou pistas, o cal lle permite elixir a mellor estratexia para capturar ás presas (axexo, saqueo dun niño). O olfato tamén desempeña un papel moi importante nas actividades de marcaje e sinalización do territorio mediante defecación, emisión de urina e segregación de glándulas. Os depositos olorosos son de feito unha sutil mestura de cheiros característicos da especie e do individuo, e indican aos os límites que non deben sobrepasarse. Xa que logo, tras fortes choivas ou nevadas, realízase un marcado máis intenso das fronteiras do territorio. Este rito é propio tanto dos machos como das femias. Machos e femias viven por separado. Os seus efémeros encontros só duran o tempo do apareamiento, pero abondan para asegurar a prosperidade da especie, cuxos representantes raras veces viven, na natureza, máis de 15 anos. No seu amplo territorio, a marta dispón de varios refuxios. Os elixe preferentemente nas árbores, a poca altura. Algúns están previstos para protexerse da intemperie durante as fases de repouso, que se as condicións climáticas son malas poden durar varios días. O cubil de parto tamén se elixe en función da protección que ofreza contra posibles predadores. Situado nunha zona de abundantes recursos alimentarios, será acondicionado e ocupado durante varias semanas. Non obstante, os refuxios son maioritariamente precarios e sen acondicionamento: son lugares de repouso que tan só ocúpanse algunhas veces e por poucas horas. Presentan poucas características comúns e están a miúdo situados na femia dun tronco, un cúmulo de hedra, un niño abandonado. No inverno, nas zonas de neves, a marta recóllese no chan: en pedreiras, debaixo das árbores baixos ou incluso da neve. O medio preferido da marta é el bosque de coníferas adultas; alí é onde se pódea observar máis frecuentemente. sen embargo, a superficie de terras forestais sen explotar diminúe continuamente e a marta debe adaptarse a outros contornos, aínda que sempre de características boscosas. O impacto das diversas actividades humanas e as campañas de caza con trampa converten ao home no maior perigo para a marta, que en realidade ten poucos inimigos naturais. A súa habilidade para rubir ás árbores permítelle escapar a miúdo dos predadores que a asexan no chan. Entre estes últimos atópanse: o raposo, o coyote, o lince, o puma, o aguia real, o bufo de Virxinia, etc. A incidencia dos seus ataques sobre as poboacións de marta resulta, sen embargo moi baixa e as presas capturadas son maioritariamente animais vellos, doentes, feridos, aínda que tamén algunhas crías.La marta americanaFisípedo da familia dos mustélidos; os machos miden entre 35 e 50 cm maila cola duns 10 a 30 cm; as femias miden entre 5 e 10 cm menos. Os machos pesan entre 0,7 e 1,4 kg; e as femias de 0,4 a 0,9 kg. Ten unha silueta esvelta, pelaje castiñeiro escuro; orellas largas e redondas; fociño moi fino; garganta marcada con pelos máis claros en forma de babeiro. É un animal omnívoro, cuxo habitat preferido son os bosques de coníferas e mixtos. A marta de garganta amarela vive en zonas forestais de Asia central ata as illas da Sonda. É un animal foresta de costumes terrestres. Ten un tamaño maior que a marta americana, podendo medir ata 70 cm maila cola (45 cm), e chegando a pesar ata 4,5 kg. A marta de Pennant é unha especie protexida nalgunhas zonas de América do norte, onde está distribuída. Noutras zonas a súa caza con trampa está regulamentada. A garduña distribúese en espazos abertos, zonas rocosas e habitacións humanas; tamén zonas forestais, preferentemente nas zonas non ocupadas pola marta europea. É unha especie cazada na maioría dos países europeus; a veces clasificada como "especie daniña". En seu cubil de parto, a femia cría soa. Ata o mes e medio, críalas aliméntanse exclusivamente de leite materna. De crecemento rápido, desde a sexta semana empezan a moverse pola entrada do refuxio, pero sen afastarse aínda. Un tronco é o sitio ideal para o marcaje. Se está situado á vista nalgún sitio do seu territorio, a marta marcarao con pegadas odoríferas frotando súas gándulas ventrales contra a cortiza. A marta nada moi ben e desprázase baixo a auga con axilidade. Frecuenta as beiras de charcas e riachuelos para beber, pero nin os peixes nin os batracios forman parte da súa dieta. Area de dispersión das martas. No continente americano, a marta americana e a de Pennant cohabitan e compiten na estación fría. Idéntico fenómeno preséntase en Europa, onde marta e garduña ocupan as mesmas zonas. Ao este do continente asiático, as cibelinas, pola súa banda, recuperáronse notablemente.
AS LONDRAS  (Lutrinae) son mamíferos carnívoros, membros da gran familia Mustelidae. Hai 13 especies de londras en 7 xéneros, cunha distribución da poboación practicamente mundial. Catro destas especies están presentes en América do sur e dous delas en Ecuador. Son 13 especies que se senten maila gusto na auga que en terra firme. Posúen un mesto pelaje impermeable e que permítelles conservar a calor do seu corpo. Son grandes nadadoras e poden clausurar as súas fosas nasais baixo a auga, podendo permanecer mergulladas ata 6 minutos sen saír á superficie para respirar. Executan un grácil movemento de patas e cola, de arriba a abaixo, cando se desprazan pola auga a gran velocidade. Só utilizan os seus membros dianteiros cando nadan lentamente. Na auga poden acadar velocidades de ata 12 km/h.As londras de río aliméntanse de pequenos peixes, ranas e outros animais acuáticos que cazan coa súa boca. En cambio, as londras tropicais de Asia e África, escaravellan o barro do fondo dos ríos coas súas sensibles patas dianteiras en busca do seu alimento: camaróns, caranguexos e outros similares. É un animal en perigo de extinción polo que, en moitos lugares, a súa caza esta prohibida. O macho adoita ser de maior tamaño que a femia. Adoita vivir entre 8 e 15 anos. Posúen unha dentadura de 36 dentes, con 6 incisivos na mandíbula superior e inferior. Nas súas patas teñen 5 dedos con uñas, sendo as dianteiras duns 6 a 7 cm de longo e 5 ou 6 de largo e as traseiras duns 6 a 9 cm, con membranas interdigitales que axudan no seu desprazamento acuático. A londra entra en celo en calquera época do ano, sen embargo a súa reprodución é lenta e irregular, aínda que obsérvanse maior cantidade de partos durante a primavera. De cada un deles poden resultar dous ou tres crías, que nacen cegas e sen dentes. O seu período de lactancia é dunhas dúas meses, abandonando o territorio materno despois de aproximadamente un ano, cando comezan a vagar en busca de establecer o seu propio territorio, cousa que efectivizan aproximadamente despois de dous anos de haber nado. O teixugo europeu ou eurasiático (Meles meles) é un mustélido nativo do Vello Mundo. É un animal carnívoro de tamaño medio, que pode chegar a pesar uns 15 kg, con cabeza alongada e triangular, co corpo tamén alongado de ata 9 dm de lonxitude da que só 1,5-2 dm corresponden á cola. As patas son moi curtas, aínda que fortes, con maior desenvolvemento muscular nas anteriores. O fociño é prominente, móbil e musculoso, encontrándose particularmente adaptado a escavar e fozar, mentres que o pescozo é curto e largo. O pelaje é longo e forte no lombo cunha característica mestura de branco e negro, sendo enteiramente negro no ventre e patas. A cabeza é branca, con dúas franxas negras laterais, paralelas, moi características da especie, que abarcan os ollos, aínda que non é raro exemplos de albinismo. A pel é grosa e moi resistente, e está cuberto dun pelo que sofre unha caída anual. Precisamente o pelo do teixugo ten unhas características moi especiais, en canto que a súa dureza (nin moi ríxida, nin fráxil) convérteo en ideal para algúns usos tradicionais como pinceis artísticos, cepillos e particularmente brochas de afeitar, e no Norte de China a súa pel utilizouse para facer mantas.A lonxitude do corpo está entre 65 e 80 cms, a da cola é duns 15 cms., a alzada á cruz de 45 a 55 cms., e o seu peso: de 10 a 16 kg (habitualmente uns 15 kg)Esta especie non se atopa en perigo, nin ameazada. Aínda cando no Convenio de Berna (ratificado o 13 de maio de 1986) inclúese dentro do Anexo.O olfato e o oído teno moi desenvolvido, mentres que a vista tena máis limitada, aínda que por súas normais hábitos de vida (pasa a maior parte do día en tejoneras, de modo que só sae habitualmente de noite), está adaptado á visión nocturna e á escuridade.
O TEIXUGO  é un animal principalmente de hábitos nocturnos, podendo comezar as súas saídas ao crepúsculo, sendo moi raro observalo a plena luz do día. Pode rubir, aínda que non está ben adaptado para iso, e nada ben. Tamén pode correr con certa rapidez. No caso de perigo ou verse acorralado emite aullidos. É moi rebuldeiro coas súas conxéneres, tanto de mozos como de adultos e participa no lavabo corporal dos compañeiros de especie. O teixugo é unha especie que habita o noso planeta desde a antigüidade, estimándose polos palenteólogos, que xa tiña as características actuais fai 4 millóns de anos , considerándose que a súa dentición foi o que máis evolucionou. Así mentres que nos albores dos tempos exclusivamente estaba adaptado ao consumo de carne fresca, posteriormente adaptouse ao consumo tanto de carne como de vexetais, lombrices e insectos. Súas restos óseos apareceron en diferentes xacementos paleontológicos de Eurasia, así se atopou na Cova de Gabasa en Huesca, 1995, como tamén se localizaron restos fósiles na depresión de Guadix-Baza correspondentes ao período holoceno .Aínda que non está unanimemente admitido pola comunidade científica, na Península Ibérica localízase a subespecie M. meles marianensis, descrita no século XIX polo naturalista Mariano de la Paz Graells. A súa distribución é exclusivamente ibérica, acadando ata os Pirineus, onde mestúrase coa nominal M. meles meles, que ten un tamaño maior e cores máis escuros no pelaje do dorso e flancos. Aínda que afamados por seu vívida ferocidad cando enfronta perigos, os tejones son moi sociables e adoitan vivir en grupos de 2 a 12 individuos, cun promedio de 4 a 6 adultos, aínda cando se chegaron a citar grupos de ata 23 individuos, que habitan en grutas subterráneas escavadas por eles mesmos, chamadas tejoneras (aínda que tamén son coñecidas como cados, huras e setts, en terminoloxía inglesa. Estes sistemas de túneles poden ter unha lonxitude moi grande. O escavación dun sett en Inglaterra, que é citado de forma habitual pola literatura científica, revelou que contaba con 879 m de túneles, 50 compartimientos, e 178 entradas. Os investigadores estimaban que a súa construción requiriu extraer ¡70 t de terra e empregou varios séculos de traballo! Iso evidenció que se trataba dunha tejonera herdada por xeracións. As tejoneras ou setts foron moi estudadas polos naturalistas desde a antigüidade, que se han sentido atraídos por estas catedrais subterráneas, asignándolle unha serie de denominacións ás diferentes partes do habitáculo. Así se denominan:Cámara principal: apousento de aloxamento e cría da especie. Nalgunhas tejoneras pode haber varias. Pode ter ata 3 ou 4 m de altura e adoita aparecer acolchada con restos vexetais.Condutos principais: os utilizados habitualmente para acceder á cámara principal.Condutos de ventilación: os que serven para levar aire puro verticalmente ao interior da guarida. Tamén penetra a luz a través de eles pola súa construción vertical, sendo esta última unha importante función da luminosidad da guarida e regulación da actividade do animal, á que non se prestou moita atención nos estudos de setts.Condutos de fuga: vías accidentalmente utilizadas para saír da tejonera en caso de perigo ou inundación.Latrina ou retrete: cámara secundaria que se habilita xunto á cámara principal para defecar.Liteira ou berce: cámara secundaria na que se agrupan as exemplares mozos, para continuar recibindo os coidados maternos. A sociabilidad do teixugo foi tamén moi estudada e algunhas análise xenéticos demostraron as relacións dos membros da tejonera. Seguimentos con radiotransmisores puxeron igualmente de manifesto que as femias se quedan con máis frecuencia que os machos na tejonera en que naceron. Á fronte da tejonera adoita haber un home dominante, unha femia dominante, e súas descendentes subordinados. O par dominante é xeralmente os únicos individuos que producen con éxito crías, aínda que todas as femias se acoplen co home dominante. As femias subordinadas aínda cando poden quedar embarazadas non adoitan completar críaa dos nados. Os clans de tejones son territoriais, defendendo, especialmente os homes, agresivamente os seus territorios contra a presenza de tejones estraños, podendo infligirse graves feridas, mentres que é inusual a loita dentro do grupo social . Unha área de 50 a 150 ha, é o territorio habitual no que se localiza unha tejonera, a que ademais conta con varias áreas de campeo, que poden solaparse coa doutras exemplares. Territorialmente marcan o seu territorio con feces que a diferenza das colocadas en latrinas, nas proximidades da tejonera, adoitan colocar en pedras ou arbustos nos que igualmente imprimen as segregacións odoríferas das glándulas supracaudales. En España os tejones non hibernan, ou mellor dito, a hibernación como tal non existe e o único que se observou é que pode existir un estado de mínima actividade, nos longos invernos de zonas situadas no extremo norte da súa área de distribución, caendo considerabelmente o peso do exemplar nesta época.
O TOURÓN  ou tourón europeu (Mustela putorius) é un pequeno carnívoro da familia dos mustélidos, distribuído por gran parte de Europa, o norte de África e Asia occidental. O tourón foi domesticado en tempos antigos co fin de que cazase coellos para o home, dando como resultado ao furón (Mustela putorius furo). Este animal posúe un corpo alongado e flexible, con patas curtas, apto para moverse con rapidez polo fondo do bosque e introducirse dentro das madrigueras de roedores e coellos, dos que se alimenta. A cabeza é pequena, larga e esmagada, e as súas diminutas orellas redondeadas apenas sobresaen. A lonxitude de cabeza e corpo é duns 30 a 50 centímetros, mentres que a cola (moi poboada) mide de 10 a 19. Mentres que os machos poden superar lixeiramente o quilo de peso, as femias acadan só entre 650 e 850 gramos. Estas dispoñen de 8 glándulas mamarias coas que amamantan ás súas crías durante o período de lactancia. A cor do pelaje varía entre gris, marrón e amarelado no dorso, sendo negro en patas e ventre. Un par de bandas brancas rodean os ollos, illando un característico antefaz escuro en torno a eles. Tamén son abrancazadas a boca e as orellas. Posúen un total de 34 dentes. Normalmente, en liberdade non superan os 7 ou 8 anos. O tourón pode vivir case en calquera lugar que lle procure un escondedoiro desde onde asexar ás súas presas, incluíndo bosques, zonas de maleza, praderías, terreos rocosos e ribeiras de ríos. O territorio que reclama cada animal pode chegase os 2 quilómetros cadrados. A distribución deste animal na Península Ibérica ocupa a maior parte desta, aínda que nos últimos anos hase visto expulsado de moitas zonas debido á desertización e os incendios forestais. Atópase protexida en gran parte de Europa. Os seus principais inimigos son as rapaces nocturnas, as grandes serpes como a víbora e a cobra bastarda e os carnívoros grandes como raposos e lobos. Aínda que son farto difíciles de ver polo naturalista seareiro, dada a súa capacidade para ocultarse na maleza e o sotobosque, pódense identificar facilmente varios indicios da súa presenza, como poden ser as pegadas, sons e excrementos. As Pegadas son similares ás da marta cibelina, pero de menor tamaño. Constan de 4 ou 5 dedos coa impresión das garras non retráctiles ben desenvolvida. As pegadas das patas traseiras miden máis que as das patas dianteiras, e ocasionalmente aparecen acompañadas da marca deixada pola cola no barro ou a neve. O son máis característico desta especie soa cuspido a un que, que, que!. Berra de forma máis aguda se está asustado ou anoxado, e tamén cando a femia trata de alertar ás súas crías dun perigo. O seu vocabulario tamén inclúe bufidos e gruñidos de menor consideración. Os excrementos miden de 6 a 8 centímetros de longo, aínda que só teñen 9 milímetros de grosor. A cor varía segundo o que o tourón xante, pero xeralmente son de cor negro. Deposítanse en puntos determinados do seu territorio, xeralmente á beira do seu tobo, e neles pódense apreciar a veces varios restos das súas vítimas, como plumas, pelo, caparazones e anacos de óso. Ademais de pequenos mamíferos (ratas, ratos, coellos, lebres, topos, musarañas...), o tourón pode capturar tamén aves, peixes, anfibios, réptiles e caranguexos de río. Complementa a súa dieta con insectos e as larvas destes, así como sementes e bayas. Tamén consume ovos, aínda que non rompe a casca destes, senón que só a perfora e bebe o seu interior a través dun pequeno furado. O seu baixo perfil e versatilidade permítelle cazar en calquera sitio, incluso baixo a auga. Localiza as súas presas con facilidade grazas ao seu fino oído, vista aguda e bo olfato. Os turones son animais solitarios, polo que só conviven con outros membros da súa especie durante a época de celo e cría. O período de apareamiento acontece entre febreiro e abril, data en que os machos deixan os seus hábitos nocturnos, vólvense agresivos e poden observarse facilmente chillando e peleándose durante todo o día. Cando un deles resulta vencedor, aproxímase á femia e sométea cunha dentada no pescozo, procedendo a copular mentres lanza todo tipo de ruídos característicos. Tras 6 semanas de xestación a femia pare de 3 a 12 crías que nacen case espidas e totalmente desvalidas en seu guarida, xeralmente un tobo de coello ampliada ou un oco na base dunha árbore. O pouco pelo que teñen é completamente grisallo e non empeza a diferenciarse ata as 3 semanas de idade. Despois da cuarta semana abren os ollos e deixan de mamar antes da sétima. Tras ser adiestrados na caza pola súa nai, os mozos turones independízanse aos dous ou tres meses, pero non poden reproducirse ata despois dos nove meses, chegando ás veces a tardar ata dous anos en realizar a súa primeira cópula.
RAPOSO  é un termo non taxonómico que designa a un conxunto de mamíferos placentarios pertencentes á familia dos cánidos. As especies máis comúns son o raposo vermello ou raposo común (Vulpes vulpes), que habita en Europa e o Vulpes fulva, de América; aínda que diferentes especies atópanse en case todos os continentes. Outro exemplo é o raposo polar, tamén coñecido como raposo ártico. A maioría dos raposos vive entre dous e tres anos, aínda que poden chegar a acadar os dez anos, ou incluso sobrepasar esa idade en catividade. Son xeralmente máis pequenos que outros membros da familia canidae, tales como; lobos, chacais e cans domésticos. Os seus trazos típicos inclúen un fino fociño e unha espesa cola. Outras características físicas varían segundo o seu hábitat. Por exemplo, o raposo do deserto ten longas orellas e pelaje curto, mentres que o raposo ártico ten pequenas orellas e un mesto pelaje. A diferenza de moitos cánidos, os raposos non son usualmente animais de manda. Son solitarios cazando a súa presa (especialmente rodentias). Empregando unha técnica de chouto practicada desde unha idade moi temperá, son capaces de matar á súa presa raudamente. Aliméntanse así mesmo desde caeliferas a froita e bayas. Os raposos son normalmente moi precavidos para os humanos e non se empregan como mascotas, aínda que chegouse a domesticar unha especie en Rusia tras 45 anos dun programa de reprodución selectiva. Os raposos inclúen membros dos seguintes xéneros:Vulpes Alopex Fennecus Urocyon Lycalopex Pseudalopex Dusicyon Cerdocyon Nalgúns países os raposos son unha seria praga. En Australia, por exemplo, os raposos vermellos ferales son probablemente o animal invasivo máis daniño, sendo responsable de máis extincións que incluso os gatos e coellos. Ironicamente, algunhas variedades de raposos noutras partes do mundo foron declaradas especies en perigo. Os raposos poden ser moi útiles para propósitos agrícolas. Foron empregados para controlar pragas en granxas frutícolas, deixando a froita intacta.